बाँसुरी Bānsurī Bανσούρι (बाँसुरी, Bānsurī, bansri, bansuri, baansurii) [IN] - Συντάκτης: Laios, Sakis

बाँसुरी / Bānsurī

Καταρχήν είναι το πνευστό όργανο στον τύπο του πλαγίαυλου (κοινά γνωστό ως φλάουτο) που φτιάχνεται από μπαμπού και αποτελεί το χαρακτηριστικό όργανο του θεού Kŗśna. Κατά δεύτερον είναι και τα, συγγενικά με αυτό, ξύλινα πνευστά χωρίς [παλλόμενη] γλωττίδα –όπως τα τύπου σουραυλιού (με τάπα) ή φλογέρας / νέυ. Στις Βέδες ο όρος για αυτού του τύπου τα πνευστά είναι Veņu, όρος που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για τον πλαγίαυλο της νότιας Ινδίας. Στα Σανσκριτικά, τα όργανα αυτά εμφανίζονται με κάποια άλλα ονόματα όπως Vańśa και Murali. Ο –μάλλον αποκλειστικός– όρος για τη σύγχρονη μορφή του οργάνου που χρησιμοποιείται στη Hindustānī μουσική είναι Bānsurī.

Είναι λαϊκό όργανο με αρχαία καταγωγή και έχει συνδεθεί ιδιαίτερα με τον θεό Kŗśņa, ο οποίος συχνά απεικονίζεται να παίζει το Bānsurī του σε διάφορες τοποθεσίες, με συνοδεία διαφόρων θεοτήτων και ανθρώπων. Όλοι οι εκτελεστές Bānsurī τιμούν τον Kŗśņa και λίγο-πολύ θεωρούν τους εαυτούς τους ακόλουθούς του. Το υλικό κατασκευής του, το καλάμι Bamboo, είναι συχνότατο στη νότια Ασία και υπάρχει σε πληθώρα μεγεθών, κάποια τόσο μεγάλα (έως και 5-6 μέτρα) που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή σκαλωσιών. Ο σανσκριτικός όρος Vańśa σημαίνει αφενός “καλάμι, μπαμπού” και αφετέρου αυτό το οποίο είναι φτιαγμένο από καλάμι. Πάντως, σε περιοχές της νοτιο-ανατολικής Ασίας, ο προκύπτων όρος Bangsi αναφέρεται βασικά στους πλαγίαυλους, αλλά και στα όργανα τύπου νέυ και, σπανιότερα, σε όργανα τύπου κλαρινέτου. Τα bamboo που προορίζονται να γίνουν φλάουτα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο κυλινδρικά, αψεγάδιαστα από σκασίματα, σαπίσματα και μίσχους. Αφήνονται να ξεραθούν με φυσικό τρόπο ή σε ελεγχόμενες συνθήκες και μετά υπόκεινται σε επεξεργασία που αφορά τη λείανσή τους και το άνοιγμα των τρυπών.

Το Bānsurī έχει μία τρύπα για φύσημα και 6 τρύπες για τα δάχτυλα. Σε μεγάλα μήκη, και ιδιαίτερα στο Bānsurī για την κλασική μουσική, υπάρχει και μια ακόμη τρύπα προς την πέρα άκρη του οργάνου, απομακρυσμένη όμως από το πεδίο δράσης των χεριών. Αυτή η τελευταία χρησιμεύει για τη ρύθμιση της χαμηλότερης νότας (που παράγεται με κλείσιμο και των έξι τρυπών) και την καλύτερη ακουστική προβολή της –πιο ομοιογενή με τις άλλες νότες. Παλαιότερα συνηθιζόταν να κλείνεται η τρύπα αυτή σε ειδικές περιπτώσεις με κάποιο δάκτυλο του ποδιού (καθώς οι εκτελεστές παίζουν με μαζεμένα τα πόδια) ή με το γόνατο. Αυτή η πρακτική αυξάνει την έκταση του οργάνου προς τα κάτω κατά 1-2 ημιτόνια. Υπάρχουν όργανα μικρού μήκος (από 20cm) που χρησιμοποιούνται για την απόδοση λαϊκού ύφους και τη συνοδεία του χορού και θεάτρου, ως μεγάλα (πάνω από 1 μέτρο) που χρησιμοποιούνται για την απόδοση κλασικής μουσικής. Ο τόνος κατασκευής του ορίζεται από το φθόγγο που προκύπτει από το κλείσιμο των τριών πρώτων τρυπών (σαν το Σολ στο Ευρωπαϊκό φλάουτο). Το συνηθέστερο για την απόδοση κλασικής μουσικής είναι σε τόνο κατασκευής E (Μι).

Στον 20ό αι. το status του Bānsurī ανέβηκε καθώς χρησιμοποιήθηκε και στην εκτέλεση κλασικής μουσικής, όπως και το Śehnāī. Ό,τι ήταν για το Śehnāī ο Bismillāh Khān (1913-2006) υπήρξε για το Bānsurī ο αείμνηστος Pānnalāl Ghoś (γράφεται και  Pānnalāl Ghosh) (1911-1960). Αν και κυρίως αυτοδίδακτος, όταν ήταν 37 ετών έγινε μαθητής του Baba Allāuddin Khān και αργότερα δίδαξε πολλούς από τους πιο σύγχρονους φλαουτίστες. Το στυλ του ήταν μια –απόλυτα καινοτόμος για την εποχή– εφαρμογή του φωνητικού Khayāl στο φλάουτο. Βέβαια, τα τελευταία 30-40 χρόνια, το όνομα του εξαιρετικού φλαουτίστα Hārīprasād Chaurāsīāείναι συνώνυμο με το Bānsurī. Ο Chaurāsīā, επίσης αρχικά αυτοδίδακτος και αργότερα μαθαίνοντας σε διάφορους δασκάλους, σπούδασε κυρίως με την Anapurna Devī, κόρη του Allāuddin Khān. Για να τον δεχτεί ως μαθητή της, του ζήτησε να αλλάξει πλευρά που παίζει το Bānsurī (το έπαιζε προς τα δεξιά, τώρα προς τα αριστερά), που σήμαινε ότι έπρεπε να μάθει εκ νέου να συντονίζει τα χέρια του. Το στυλ του Chaurāsīā αντλεί περισσότερα στοιχεία από το οργανικό στυλ της Maihar gharānā, κάνοντας χρήση gat, Jhālā και άλλων συστατικών.

Στον εικοστό αι. καθιερώθηκε η τονική του οργάνου να θεωρείται ο φθόγγος που παράγεται με το κλείσιμο τριών από τις έξι τρύπες, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης του rāga έως και μια τετάρτη καθαρή κάτω από την τονική.

Σχετικά πολυμέσα

Bansuri

A 6-hole bamboo cane transverse flute.

Bansuri
Bhimpalashi patterns - basic demonstration

Εμπλουτισμός του αποσπάσματος:

"Κάθε ράγκα έχει ανιούσα και κατιούσα μορφή (που μπορεί να διαφέρει) καθορισμένα μελίσματα, χαρακτηριστικές μελωδικές φράσεις και συγκεκριμένη ώρα της μέρας για εκτέλεση. Τέλος, έχει μια κυρίαρχη διάθεση (rasa) και δύο βασικές νότες, μια κύρια που συνοδεύει τη μελωδική κίνηση και μια δευτερεύουσα συνήθως μια 4η ή μια 5η ψηλότερα."

από το σχολικό βιβλίο μουσικής της β' γυμνασίου.

Hariprasad Chaurasia (Bānsurī) playing Rāga Jog

Bānsurī-master Pt. Hariprasad Chaurasia performing evening Rāga Jog, in the not-so-common Matta Tāla (9 beats).

Pandit Hariprasad Chaurasia - Raag Maaru Bihag

A beautiful rendition of Raaga Maru Bihag in Basant Tāla

Principles for improvising the indian way

A video presenting some basic structural elements of Hindusthani Classical Music, focusing on a Masīdkhanī-type composition on Rāga Ahir Bhairava. The following features are presented:

  • a main composition (Bandish) [comprising of 3 parts: Sthāyī, Uccāla 1 & Uccāla 2),
  • some exemplary elementary improvisational phrases (Tāna-s),
  • the ways of moving back and forth to and from each part, by adjusting the Mukhaďā

Be in touch, for upcoming interactive version, in which the user will be able to loop parts, in order for him to study thoroughly. This video tutorial is mostly addressed to Greek and Western musicians wishing to get a glimpse of the principles undelying the improvisational practices of the Classical music of Northern India.