सारंगी Sāraņgī Σααρανγκίι (सारंगी, sarangi, Sāraņgī) 
[IN] - Συντάκτης: Laios, Sakis 
सारंगी / Sāraņgī
Άταστο έγχορδο όργανο τύπου λύρας με συμπαθητικές χορδές που κρατιέται κάθετα και παίζεται με δοξάρι. Χρησιμοποιείται τόσο στη λαϊκή όσο και στην κλασική μουσική ως όργανο συνοδείας και εμφανίζεται σε πολλές παραλλαγές. Γενικά έχει τρεις ή τέσσερις κύριες χορδές και έντεκα συμπαθητικές, αν και έχουν υπάρξει όργανα με σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό tarab. Το σώμα του είναι κατασκευασμένο από σκαμμένο μονοκόμματο ξύλο παραλληλόγραμμου σχήματος, πάνω στο το οποίο έχει τεντωθεί δέρμα. Η λαϊκή μορφή του οργάνου είναι μικρότερου μεγέθους από αυτή που χρησιμοποιείται στην κλασική μουσική και δεν έχει πάντα συμπαθητικές χορδές. Παίζεται ακόμη ως τέτοιο στην περιοχή του Rajasthan και αλλού. Τυπική τεχνική για το αριστερό χέρι είναι η πίεση των χορδών με χρήση του νυχιού από τα πλάγια και όχι η κάθετη-στο-μπράτσο πίεσή τους με τις άκρες (ψίχα / μαξιλαράκια) των δακτύλων. Κατά αυτήν την εκτελεστική πρακτική, σχετίζεται περισσότερο με όργανα όπως η κρητική και η πολίτικη λύρα, παρά με το τσέλο. Η χρήση του νυχιού ενισχύει και τους παραγόμενους αρμονικούς.
Το Sāraņgī παίζεται κυρίως σε 4 μορφές μουσικής και χορού:
1. Συνοδεία της φωνής, ειδικά στο ύφος τραγουδιού Khayāl. Δεν είναι με ακρίβεια γνωστό πότε εμφανίστηκε ως όργανο συνοδείας της κλασικής μουσικής. Όπως αναφέρει ο {Roychaudhuri 2000}, σύμφωνα με κά¬ποιους, το Sāraņgī ήταν επινόηση του μυθικού βασιλιά της Κεϋλάνης Rāvana. Κάποιοι το συσχετίζουν με την Pinākī Vīņā, καθώς παίζεται με δοξάρι, ενώ άλλοι το ονομάζουν Sārańga Vīņā. Στις πληροφορίες που υπάρχουν για την Αυλή του Akbar δεν αναφέρονται εκτελεστές Sāraņgī, αν και το όργανο αναφέρεται στο χρονικό Ā’īn-i akbarī (1597) του Abul Fazal. Φαίνεται πάντως ότι η πρακτική αυτή ξεκίνησε τους τελευταίους πέντε αιώνες και σταδιακά έγινε το πιο συνηθισμένο όργανο για τη συνοδεία του φωνητικού είδους Khayāl. Όπως αναφέρεται συχνά, ο εκτελεστής Sāraņgī ακολουθεί “σαν σκιά” τους αυτοσχεδιασμούς του τραγουδιστή. Σύμφωνα με τους Matoo (1969) και Neuman (1990:134-135), η αποδοχή του Sāraņgī ως οργάνου συνοδείας του Khayāl οριστικοποιήθηκε μάλλον κατά το πρώτο μισό του δέκατου-όγδοου αι., εποχή κατά την οποία έγινε και η αποδοχή της Vīņā ως σολιστικού οργάνου. Ο εκτελεστής Sāraņgī συμπλήρωσε δηλαδή τη θέση που είχε εγκαταλείψει ο εκτελεστής Vīņā. Από τα μέσα του 19ου αι και εξής. αναφέρεται πλέον πληθώρα εκτελεστών.
2. Μελωδική συνοδεία στα σολιστικά κοντσέρτα Tablā. Tο Sāraņgī αποτελεί και το κατεξοχήν όργανο μελωδικής συνοδείας στα σολιστικά κοντσέρτα Tablā. Γνωστοί παίκτες που είναι εξαιρετικοί στο “κράτημα του laya” είναι ο Santosh Mishra από το Benāres, και ο Sultan Khān (1940-2011). Ο ρόλος τους μοιάζει ίσως βαρετός και εύκολος, όμως είναι δύσκολο να είσαι καλός συνοδός σε κάποιον εξαιρετικό σολίστα των Tablā.
3. Μελωδική συνοδεία σε παραστάσεις χορού Katthak. Ρόλος ανάλογος με αυτόν στο κοντσέρτο Tablā, μόνο που στη συνοδεία του χορού υπάρχει σημαντικά μεγαλύτερη ποικιλία, διαφορετικά μέρη και διαφορετικοί rāga κατά τη διάρκεια μίας παράστασης. Επιπλέον, υπάρχει και λίγος περισσότερος χώρος πιο εκτεταμένο καλλωπισμό των συνθέσεων καθώς και μικρής κλίμακας δυνατότητα διάδρασης με το χορευτή και τους άλλους μουσικούς.
4. Σολιστικό Sāraņgī, για ανάπτυξη rāga. Στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αι. το Sāraņgī έγινε σολιστικό όργανο κυρίως μέσα από το ταλέντο και το έργο του Rām Nārāyaņ, ενός εξαίρετου εκτελεστή Sāraņgī ο οποίος, έχοντας ως στήριγμα την καλή φήμη που είχε ως συνοδός τραγουδιστών Khayāl, έκανε λαμπρή σταδιοδρομία και ως δάσκαλος και σολίστας.
Επίσημα, δεν υπάρχουν σχολές εκτέλεσης ή στυλ ή gharānā του Sāraņgī, και οι εκτελεστές συνήθως αναπτύσσουν προσωπικό ύφος και τεχνικές προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της συνοδείας ενός τραγουδιστή/ίστριας Khayāl. Οι Sāraņgīyā, ωστόσο, συνηθίζουν να ταυτίζονται με την Khayāl gharānā στην οποία ανήκουν οι τραγουδιστές/ίστριες τους οποίους συνοδεύουν.
Τον τελευταίο αιώνα, υπήρξε μια σημαντική τάση αντικατάστασης του Sāraņgī από το Harmonium (τόσο στη συνοδεία του τραγουδιού Khayāl όσο και του σόλο Tablā, βλ. πιο κάτω), για την οποία πολλοί θεωρούν ότι είναι κρίμα, και εν πολλοίς αταίριαστη, καθώς το Harmonium δεν μπορεί να αναπαράγει λεπτές φωνητικές τεχνικές όπως το ελεγχόμενο τρέμολο ή τα glissandi. Θα φαινόταν ίσως λογικό κάποιο άλλο όργανο με αντίστοιχες ιδιότητες –όπως το βιολί– να αντικαθιστούσε το Sāraņgī, μόνο που δεν υπήρχε ανάλογη παράδοση. Ωστόσο, παρόλο που το Harmonium κέρδιζε έδαφος στις ζωντανές συναυλίες, το All India Radio για πολλά χρόνια απαγόρευε τη ραδιοφωνική μετάδοσή του και το Khayāl που παρουσιαζόταν στο κρατικό ραδιόφωνο συνοδευόταν από Sāraņgī. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η νεότερη τάση είχε να κάνει αφενός με τη γενικότερη υποτίμηση του Sāraņgī και των Sāraņgīyā –καθώς ήταν οι συνοδοί και προαγωγοί των παλαιότερων (19ου αι.) performers που ονομάζονταν Tayafā [χορευτριών-τραγουδιστριών] τις οποίες ενίοτε εξέδιδαν–, αφετέρου με τις εξαιρετικά υψηλές απαιτήσεις στην εκτέλεσή του. Γενικά πάντως, όπως εξηγώ αναλυτικότερα και στο βιβλίο μου, στο κεφάλαιο για τις ιεραρχικές σχέσεις και το status των μουσικών, οι εκτελεστές Sāraņgī θεωρούνταν γενικά χαμηλής υπόληψης και άτομα του υπόκοσμου. Σύμφωνα με ανεκδοτολογική πληροφορία, ο Ud. Shakoor Khān (1905-1975) κυκλοφορούσε με μαχαίρι που δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει ακόμη και σε μουσικής φύσης διαφωνίες. Προ του Rām Nārāyaņ, σπουδαίοι εκτελεστές του Sāraņgī στον 20ό αι. ήταν ο Bundu Khān και ο Munir Khān.
Σχετικά πολυμέσα
