तबला / Tablā

Το δημοφιλέστερο ζευγάρι κρουστών της Βόρειας Ινδίας. Tablā ονομάζεται καταρχήν μόνο το ένα στέλεχος (το πρίμο, τύπου ταμπούρου), αλλά και το σύνολο Tablā+Bāyān ονομάζεται επίσης Tablā. Για να διακρίνονται εδώ, τα ονομάζω “η Tablā” και “τα Tablā”, αντίστοιχα. Προστάτης θεός των Tablā είναι ο ελεφαντόμορφος Ganeśa, γιος της Parvati (2ης συζύγου του Śiva). Κατά τη μυθολογία ήταν δεξιοτέχνης στο Mŗdańgam, αλλά σε νεότερες απεικονίσεις πλέον στα Tablā. Σύμφωνα με τον μύθο, κάποια στιγμή ο Ganeśa έπαιζε Pakhawaj (την ξύλινη εκδοχή του πήλινου Mŗdańgam) όταν, από τον ενθουσιασμό, του έπεσε και έσπασε σε δύο κομμάτια. Απτόητος από την ατυχία αυτή, πήρε τα δύο κομμάτια, τα τοποθέτησε κάθετα στο έδαφος και συνέχισε να παίζει. Ο μύθος αυτός έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για να υποστηρίξει την καταγωγή των Tablā από το Pakhāwaj, όμως τα όργανα διαφέρουν σημαντι¬κότατα μεταξύ τους, τόσο κατασκευαστικά όσο και στην τεχνική και το ρεπερτόριο. Άλλωστε, συνοδεύουν και διαφορετικά είδη τραγουδιού, με πολύ διαφορετικές αισθητικές επιδιώξεις. Τελικά, φαίνεται ότι τα Tablā έχουν μεν υιοθετήσει στοιχεία του Pakhāwaj, όπως το ζωγράφισμα της μεμβράνης, αλλά το πρόδρομο όργανο ήταν μάλλον το ζευγάρι των Ţikārā, που ακόμη χρησι¬μοποιείται για τη συνοδεία λαϊκών συνόλων με Śehnāī.

Η Tablā ή Dayan (σημαίνει δεξί ή σε υποσημείωση ότι μπορεί οποιοδήποτε με οποιοδήποτε χέρι) κατασκευάζεται συνήθως από ένα μονοκόμματο ξύλο (συχνά σουσάμι) ή –σπανιότερα– από πηλό. Έχει σχήμα κυλίνδρου, ανοιχτού από την πάνω πλευρά, στην οποία προσαρμόζεται σειρά μεμβρανών που κρατιούνται με λουρίδες δέρματος. Η διάμετρος της μεμβράνης είναι από 5 ως 6.5 inches. Στην κυρτή επιφάνεια υπάρχουν και ξύλινα βαρελάκια (gatta) που βοηθούν στη ρύθμιση της τάσης των σκοινιών, και στη διατήρηση του κουρδίσματος του οργάνου. Η Bāyān κατασκευάζεται από μεταλλικά κράματα, κυρίως χαλκό ή ορείχαλκο, και λιγότερο συχνά από πηλό, καθώς είναι πιο ευπαθής σε χτυπήματα. Η διάμετρος της μεμβράνης είναι περί τις 16 inches. Το δέρμα συγκρατείται και τεντώνεται με χρήση λουρίδων δέρματος, σχοινιών ή μεταλλικών εντατήρων προσδεδεμένων στο σώμα του οργάνου.

Κατασκευαστικό χαρακτηριστικό και των δύο στελεχών αποτελεί η ύπαρξη ενός κύκλου μαύρου χρώματος στη μεμβράνη. Ο κύκλος αυτός ονομάζεται Shyahi και είναι μια στερεοποιημένη πάστα από ρινίσματα σιδήρου, ρυζόκολλα και νερό. Η πάστα αυτή πλάθεται προσεκτικά και ζωγραφίζεται σταδιακά πάνω στη μεμβράνη, ξεκινώντας από έναν κύκλο μεγάλης διαμέτρου και φτιάχνοντας σταδιακά μικρότερους ομόκεντρους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα “βουναλάκι”. Σε διάφορα στάδια αυτής της διαδικασίας η πάστα λειαίνεται με τη βοήθεια μιας καμπυλωτής πέτρας. Το Shyahi στην Dayan είναι ομόκεντρο της μεμβράνης αλλά στην Bāyān είναι έκκεντρο. Ο ρόλος του είναι ο ίδιος και στις δύο περιπτώσεις: να περιορίσει το τεράστιο εύρος των συχνοτήτων της μεμβράνης –που στα συνηθισμένα δέρματα δημιουργούν τονική απροσδιο¬ριστία– και να υπάρξει εστίαση και ανάδειξη μιας κεντρικής συχνότητας και των αρμονικών αυτής. Έτσι, και τα δύο στελέχη αποκτούν τονικό ύψος. Η Dayan κουρδίζεται στην τονική του rāga ή –αν αυτό δεν είναι εφικτό– στην πέμπτη ή άλλο βολικό φθόγγο. Η Bāyān επίσης αποκτά τονικό ύψος, για το οποίο όμως δεν υπάρχει τόση αυστηρότητα, καθώς η μεμβράνη είναι σχετικά πιο χαλαρή με συνέπεια ο εκτελεστής να μπορεί να το μεταβάλλει με την πίεση του χεριού του. Έτσι, με εφαρμογή σταθερής πίεσης μπορεί να το φέρει σε επιθυμητό τόνο ταιριαστό με την Dayan, ενώ μπορεί και να αποδώσει –σέρνοντάς το χέρι πάνω στη μεμβράνη– το χαρακτηριστικό μελωδικό γλίστρημα, κατ' αντιστοιχία του οργανικού ή φωνητικού mīńd.

Τα Tablā είναι το κύριο όργανο συνοδείας στα περισσότερα είδη κλασικού τραγουδιού, εκτός από το παλαιότερο Dhrupada (στο οποίο χρησιμοποιείται το Pakhāwaj) και την ελεύθερη εισαγωγή ālāpa. Είναι επίσης το κύριο κρουστό συνοδείας σε όλους τους κλασικούς χορούς της Βόρειας Ινδίας. Υπάρχει όμως και μια πολύ σημαντική σολιστική παράδοση, καθώς συχνά οργανώνονται κοντσέρτα σόλο Tablā με συνοδεία Sāraņgī ή Harmonium. Στα κοντσέρτα αυτά (Laharā) γίνεται επίδειξη τεχνικής, ρεπερτορίου, αισθητικής, αυτοσχεδιαστικής ικανότητας και μαθηματικής ακρίβειας.

Κάποιοι θεωρούν ότι για τις σχολές εκτέλεσης των κρουστών Tablā ο μόνος και σωστός όρος είναι Baj που δηλώνει στυλι¬στική συνάφεια και όχι οικογενειακή σχέση. Παρόλα αυτά, σε μεγάλο μέρος τόσο της βιβλιογραφίας όσο και στις καθημερινές κουβέντες μεταξύ μουσικών, συνήθως γίνεται λόγος για gharānā. Έτσι, οι διασημότερες Tablā gharānā (ή Baj) είναι οι ακόλουθες: Delhī, Ajrara, Lucknow, Benāres (Vārāņasī), Farukkhabad, Laliyana και Punjabī. Σε ειδικές μελέτες για κάθε μία από αυτές συνήθως υπάρχει και μια δενδροειδής παρουσίαση (με κάποιον να αποτελεί τον “ιδρυτή” της gharānā) των κυριότερων εκπροσώπων τους με τρόπο που να επισημαίνει τις οικογενειακές και διδακτικές σχέσεις, π.χ. ότι ο Α δίδαξε στον γιο του Β και στον ανιψιό του Γ και σε κάποιον άλλον εκτός της οικογένειας Δ, και ο καθένας από αυτούς σε κάποιους άλλους κ.ο.κ. Δεν είναι σκοπός του βιβλίου να μπω σε τόσες λεπτομέρειες, γι’ αυτό και απλά θα αναφέρω μερικά ονόματα γνωστών εκπροσώπων κάθε gharānā και ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει μόνος/η περισσότερες πληροφορίες σε πιο εξειδικευμένα κείμενα.

• Delhī : Sudhar Khān, Gameh Khān, Inam Ali, Latif Ahmed Khān.

• Ajrara : Habibuddin Khān, Hashmat Khān, Akram Khān.

• Lucknow : Abid Hussain, Wajid Hussain, Afaq Hussain, Ilmas Hussain, H. K. Ganguly, Santosh Krishna Biswas, Swapan Chaudhuri, Sheik Daewood, Nand Kumar.

• Benāres (Vārāņasī) : Ram Sahai, Baldeo Sahai, Sharda Sahai, Mishnu Sahai, Kanthe Maharaj, Sharda Sahai, Kishan Maharaj, Pooran Maharaj, Kumar Bose, Bikku Mishra, Shanta Prasad, Anokelal Mishra, Mahapurush Mishra, Iswar Lal Mishra.

• Farukkhabad : Masit Khān, Kermaullah Khān, Jnan Prakash Ghosh, Anindo Chatterjee, Shankar Ghosh, Bhikram Ghosh, Kanai Dutta, Tanmoy Bose.

• Laliyana : Nanne Kabir, Munir "Laliyana" Khān, Ahmad Jaan Thirakwa, Amir Hussain Khān, Azim Bakhsh Khān, Nizamuddin Khān

• Punjabī : Lala Bhawani Das, Kader Baksh, Fakir Baksh, Alla Rakha, Fazal Qureshi, Zakir Hussain, Anuradha Pal, Bhimsen Joshi

Κάθε gharānā αναπτύσσει στυλιστικά αναγνωρίσιμο ρεπερτόριο, τεχνικές και αισθητική, στοιχεία τα οποία φροντίζει να καλλιεργεί με επιμέλεια και να τα επαινεί ως “μοναδικά” έναντι των άλλων. Σε μια σύντομη αναφορά τέτοιων σημείων ατομικής ιδιαιτερότητας, οι Tablā gharānā (ή Baj), διαφοροποιούνται στην τοποθέτηση των χεριών, στον τρόπο παραγωγής κάποιων ήχων, στην ονο¬μασία κάποιων ήχων (παράγοντας που είναι, γενικά, πολύ ελαστικός), στην εκπαίδευση του χεριού και του νου στην εκτέλεση των μικρο-μοτίβων που χρησιμοποιούνται επαναλαμβανόμενα - μηχανιστικά (ειδικά για φράσεις που πρέπει να παιχτούν γρήγορα), στις αισθητικές προτιμήσεις όσον αφορά την ποιότητα του ήχου, στη συνάρθωση των μικρο-μοτίβων που συγκροτούν πιο ολοκληρωμένες φράσεις και νοήματα, στη διαδικασία εξέλιξης και παραλλαγής μιας βασικής σύνθεσης, στην όλη οργάνωση ενός σόλο κοντσέρτου, και άλλους παρά¬γοντες. Βέβαια, με την πρόοδο των μέσων επικοινωνίας και μεταφορών και την απομάκρυνση από το αυστηρό παραδοσιακό μοντέλο μαθητείας κοντά σε έναν και μόνο Guru, οι σύγχρονοι εκτελεστές ακούν και εκπαιδεύονται στο ρεπερτόριο διαφορετικών gharānā.

Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει και η συστοιχία από Tablā (Dāyān), με το όνομα Tablātarańga, κουρδισμένες σε διαφορετικά τονικά ύψη, στην οποία παίζονται μελωδίες. Αυτή η πρακτική δεν αποτελεί βέβαια στοιχείο της κλασικής μουσικής, αλλά περισσότερο ευφάνταστο πειραματισμό μεμονωμένων καλλιτεχνών.

Παίξτε Tabla με το Tablakeys

Σχετικά πολυμέσα

	4s over Rumba on Tabla
	Please read Tabla Composition "Fours over Rumba" on https://www.musicking.gr/tabla_compositions/Fours over Rumba
	Anand Mishra playing morning Raga Gurjarī Tori
	Extract from sitariya Anand Mishra's performance of Rāga Gurjarī Toďī, at his graduation exams, Faculty of Performing Arts, BHU, 25/03/2009. This is the first part of the Nibaddha (rhythmic, accompanied by percussion) section. The composition starts on beat 12, and is characteristic of the Masīdkhanī style of compositions.
	Anand Mishra playing morning Raga Gurjarī Tori
	Extract from sitariya Anand Mishra's performance of Rāga Gurjarī Toďī, at his graduation exams, Faculty of Performing Arts, BHU, 25/03/2009. This is the final part of the Nibaddha (rhythmic, accompanied by percussion) section, which ends with a Jhālā Tihāī. The composition (Gat) is characteristic of the Masīdkhanī style.
	Bismillah Khan singing Rāga Miyān ki Toďī
	Śehnāī-master Bismillah Khan singing a short Ālāpa on the famous Rāga Miyān ki Toďī, which is supposedly Miyān Tānsen's invention.
	Hariprasad Chaurasia (Bānsurī) playing Rāga Jog
	Bānsurī-master Pt. Hariprasad Chaurasia performing evening Rāga Jog, in the not-so-common Matta Tāla (9 beats).
	Jhaptal elementary demonstration on the tabla
	Kishore Mishra playing tabla
	Kishore Mishra, teacher of Tabla at the BHU, performing live in a concert in Assi Ghat, 24/01/2009.
	Lalmani Misra on Vichitra Veena
	Rag Sindura: Alap, Jor, Jhala, Gat in Tintal. Recorded in 1978 at Sonoma State University, USA.
	Milind Tulankar Performing Raag Chandrakauns on Jaltarang
	N. Rajam (violin) playing Rāga Miyān ki Toďī
	Ram Kumar Mishra on Tabla
	Pandit Hariprasad Chaurasia - Raag Maaru Bihag
	A beautiful rendition of Raaga Maru Bihag in Basant Tāla
	Pandit. Ranadhir Roy and Pandit. Sanjay Mukherjee - Raga Jaijawanti
	Principles for improvising the indian way
	A video presenting some basic structural elements of Hindusthani Classical Music, focusing on a Masīdkhanī-type composition on Rāga Ahir Bhairava. The following features are presented: a main composition (Bandish) [comprising of 3 parts: Sthāyī, Uccāla 1 & Uccāla 2), some exemplary elementary improvisational phrases (Tāna-s), the ways of moving back and forth to and from each part, by adjusting the Mukhaďā Be in touch, for upcoming interactive version, in which the user will be able to loop parts, in order for him to study thoroughly. This video tutorial is mostly addressed to Greek and Western musicians wishing to get a glimpse of the principles undelying the improvisational practices of the Classical music of Northern India.
	Pt. Bhimsen Joshi performing Rāga Bhairavī
	Ακούγεται και Sāraņgī, αλλά δεν φαίνεται ο εκτελεστής.
	Raag Bhopali by Pt. Arjun Sharma | Swar Mandal
	Raga Hansdhwani on Jal tarang
	Ram Narayan (Sarangi) performing a Rāgāmāla on Raag Mishra Pilu
	Smt. Reshma Srivastava & Pt. Ram Kumar Mishra. Raag Kirwani (Drut Tintal)
	Smt. Reshma Srivastava developing evening melody Rāga Kirwani. Tablā accompaniment by Pt. Ram Kumar Mishra. Rhytmic cycle is Drut (fast) Tīntāla (16 Mātrā-s). Concert held at Parga, Greece, 7 June 2012. Video recording & processing by Sakis Laios.
	Smt. Reshma Srivastava & Pt. Ram Kumar Mishra. Raag Kirwani (Vilambit Tintal)
	Smt. Reshma Srivastava developing evening melody Rāga Kirwani. Tablā accompaniment by Pt. Ram Kumar Mishra. Rhytmic cycle is Vilambita Tīntāla (16 Mātrā-s). Concert held at Parga, Greece, 7 June 2012. Video recording & processing by Sakis Laios.
	Sohanlal playing Śehnāī. Dhuna in 7 beats.
	Śehnāī-player Chandra Kantprasad (Sohanlal) performing a folk tune (Dhuna) in 7 beats, accompanied by Tablā and Kadda (folk percussion, appearing under many different names). Concert held in Saaz Music Center, Varanasi, for the celebration of Ram Nomi (03/04/2009).
	Tabla Solo in Jhaptal, by Ud. Allah Rakha
	Tala Vadya Kutcheri: tabla, mridangam, pakhawaj & ghatam
	Guruvayur Dorai (Mŗdańga), late Ustad Shafaat Ahmed Khan (Tablā), Vikku Vinayakram (Ghatam), Pandit Durga Lal (Pakhāwaj)
	Vidushi Smt. N Rajam - Raga Darbari
	Ram Kumar Mishra on Tabla
	Violin recital in Assi Ghat
	Concert of violin soloist Sukhdev Mishra, in Assi Ghat, Varanasi, 24/01/2009. Raga performed was Kirwani and this was the opening act for Rimpa Shiva's solo Tablā concert. Accompanist (on the Tablā) is Kishore Mishra.