ठुमरी / Ţhumrī

Πολύ δημοφιλές είδος ημι-κλασικού τραγουδιού. Φαίνεται πως το Ţhumrī αποκρυσταλλώθηκε στην αυλή του Nawab Wāzid Alī Shāh, κατά τον δέκατο-ένατο αιώνα, ως μουσικό είδος συνοδείας του χορού Katthak. Πιθανόν να προήλθε από τον περιορισμό σε διάρκεια, αλλά με εκτεταμένο καλλωπισμό, τραγουδιών του ύφους Khayāl. Σε ενίσχυση αυτής της άποψης, παραθέτω και τη γνώμη του δασκάλου μου Devashish Dey, ο οποίος μου έλεγε ότι [σε δική μου παράφραση] "δεν υπάρχουν αποκλειστικά τραγουδιστές Ţhumrī. Στην πραγματικότητα όλοι είναι τραγουδιστές Khayāl, που τραγουδούν και το πιο καλλωπισμένο αυτό είδος. Όλοι προέρχονται από την παράδοση του Khayāl."

Το Ţhumrī έχει μικρής έκτασης κείμενο, από μία ως τέσσερις γραμμές, και ο χαρακτήρας ή η διάθεσή του (rasa) χαρακτηρίζεται από Śringāra (χαρά και ερωτική ή θεϊκή αγάπη). Συνήθως είναι στην Braj Bhasa (διάλεκτο των Χίντι). Τα κείμενα συχνά έχουν αναφορές στα ερωτικά παιχνίδια του Kŗśna με τις Gopi, αλλά ειδικά με την κύρια αγαπημένη του, την Radha. Το ίδιο κείμενο επαναλαμβάνεται με άλλη μουσική, ακολουθώντας τον τύπο Sthāyī – Antarā (βλ. λ.).

Όσον αφορά τις αισθητικές επιδιώξεις του είδους Ţhumrī, θεωρείται σημαντικό για τον τραγουδιστή να μπορεί να αποτυπώνει νέες νοηματικές αποχρώσεις από το ίδιο κείμενο, με φωνητικά παιχνιδίσματα και αλλαγές της μελωδίας, μια διαδικασία που ονομάζεται bolbanānā. Η μελωδία στο Ţhumrī είναι εξαιρετικά ποικιλμένη με λεπτεπίλεπτες παραλλαγές, γρήγορα γυρίσματα και τρέμολο. Δεν διδάσκεται εύκολα, γι' αυτό και λέγεται, όπως αναφέρουν οι Ali Akbar Khān και George Ruckert, ότι "το Ţhumrī μονάχα μαθαίνεται, δεν διδάσκεται".

Τα τραγούδια Ţhumrī συνήθως είναι τοποθετημένα σε κάποιους δημοφιλείς Rāga-s όπως Pīlu, Desh, Kāfī, Khamāj, Gara, Tilak Kāmoda και  Bhairavī. Τα Ţhumrī είναι συνήθως σε αργά μέτρα όπως το Chānchar (14 Mātrā), ή το Dīpacandī (14 Mātrā), με περιστασιακά ιντερλούδια των τυμπάνων (σε διπλάσιο τέμπο) που ονομάζονται Laggī. Χρησιμοποιούνται ακόμη το Āďā Cautāla (14 Mātrā), το Ekatāla (που είναι και το βασικό μέτρο στο Khayāl, από το οποίο προέρχεται το Ţhumrī) και το Kaharwā (8 Mātrā), ενώ αναφέρεται και κάποιο Ţhumrī Tāla (που, προφανώς, ονομάστηκε έτσι από την χρήση του στο φωνητικό είδος Ţhumrī).

Κυρίαρχα στυλ Ţhumrī στις διάφορες Gharānā είναι τα Purābī (από την Lucknow), Benares και Punjabī.

• Η σχολή της Lucknow ιδρύθηκε από τον Wāzid Alī Shāh. Είναι ελαφρύτερου χαρακτήρα από την σχολή του Benares, αφενός λόγω του νοήματος του κειμένου, αφετέρου λόγω της εκτεταμένης χρήσης μελωδικών ποικιλμάτων –συχνά ως "σύννεφο" γύρω από κάθε Svara– και του γρηγορότερου τέμπο σε σχέση με τη σχολή του Benares.
• Για τη σχολή του Benares δεν είναι γνωστός ο ιδρυτής της, πάντως έγινε δημοφιλής από τον Muizuddin Khān κατά τα τέλη του δέκατου-ένατου αι. – αρχές εικοστού. Θεωρείται η σοβαρότερη –και πιο "μετρημένη" στην υπερβολική χρήση εκτεταμένων καλλωπισμών– παράδοση και θεωρείται πως είναι και αυτή που αγγίζει περισσότερο τους ακροατές. Στην σχολή του Benares σπάνια γίνεται μίξη διαφορετικών Rāga στο ίδιο Ţhumrī. Το στυλ του Benares λέγεται και Purab (ανατολικό).
• Στην Punjabī παράδοση του Ţhumrī γίνεται μίξη των στοιχείων των δύο άλλων σχολών με ντόπια λαϊκά στοιχεία, και πολλές φορές εμφανίζονται ασυνήθιστα –για τα άλλα δύο στυλ– ποικίλματα.

Ένας άλλος τύπος Ţhumrī είναι το Lācāva [λυγίζω, γέρνω], που υποστηρίζει πιο πολύ την έκφραση της αυτοθυσίας της ηρωΐδας (για την οποία μιλά το κείμενο ή ταυτίζεται η τραγουδίστρια).

Οι φωνητικές τεχνικές του Ţhumrī έχουν περάσει και στην οργανική μουσική του εικοστού αιώνα. Ο Philip Manuel έχει δημοσιεύσει ένα βιβλίο ειδικά για την ιστορία του Ţhumrī, στο οποίο παραπέμπω ανεπιφύλαχτα για περισσότερες πληροφορίες. Στο πρώτο μου ταξίδι στην Ινδία είχα γνωρίσει και μια Ολλανδέζα μελετητή που στην έρευνά της για το Ţhumrī στο τέλος του 20ού αιώνα, ήρθε σε επαφή με γυναίκες του περιθωρίου, καθώς μέρος της παράδοσης έχει περάσει στις Tawaifs.

Τέλος αναφέρονται η Ţhumrī Rāga (υποτίθεται επινόηση κάποιου Shaurī Miyān), και το Ţhumrī Tāla, για τα οποία δεν έχω περισσότερα στοιχεία.