मूर्च्छना / Mūrcchanā

Από τους σημαντικότερους όρους της Ινδικής μουσικής θεωρίας. Κατά καιρούς είχε διάφορες σημασίες που άλλαζαν με τις εποχές, αλλά μπορεί να ειπωθεί ότι η συνηθέστερη ερμηνεία του έχει να κάνει με την έννοια της τροπικής αναστροφής. Μια πλήρης πραγμάτευσή του θα πρέπει να τον αντιπαραβάλλει και με τους σχετικούς (κατά περίπτωση) όρους Ţhāţa, Mela και Melakarta, Jāti.

Θα ξεκινήσω περιγράφοντας τη σύγχρονη χρήση του όρου.

Στο στάδιο της μαθητείας σε κάποιον Rāga, ο δάσκαλος μπορεί να παρακινεί τον μαθητή να εξασκηθεί σε mūrchhanā πάνω στο συγκεκριμένο τροπικό υλικό. Για παράδειγμα, αν η κλίμακα είναι η διατονική SRGmPDNS', επεξεργασία με Mūrcchanā είναι η συνέχιση της άσκησης ως RGmPDNS'R', GmPDNS'R'G',.... Η αρχή αυτή μεταφέρεται αντίστοιχα και στην εκτέλεση καθοδικών κινήσεων. Έχει δηλαδή την έννοια της τροπικής αναστροφής μιας αρχικής κλίμακας που γίνεται για λόγους εξάσκησης και εξοικείωσης με το όργανο και την τοποθέτηση των χεριών σ'αυτό. Στη μουσική πράξη την ίδια, δεν υπάρχει περίπτωση να ακούσουμε κάποιον μουσικό να εκτελεί Mūrcchanā επί σκηνής, καθώς η αρχή τους συνήθως αντιβαίνει σε βασικές αρχές του Rāga που εκτελείται.

Πηγαίνοντας πιο πίσω στο χρόνο, ο όρος Mūrchhanā χρησιμοποιήθηκε στην Ινδική μεσαιωνική μουσική για τους διαφορετικούς τύπους κλιμάκων από τους οποίους παράγονται οι τρόποι, και προσδιόριζε διάφορα φαινόμενα|

• Κατά μία –ξεχασμένη πλέον– ερμηνεία, σήμαινε ό,τι και ο όρος Mīď (γκλισάντο).
• Τροπικές αναστροφές της βασικής κλίμακας (όπως περίπου χρησιμοποιείται και σήμερα). Αυτή η πρακτική, ισχυρίζεται ο Danielou, είναι πιθανόν ελληνικής προέλευσης, όπως πιθανόν αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι οι σειρές είναι σε καθοδική διαδοχή, αλλά δεν αντικατέστησε ποτέ την πιο διαδομένη, ακόμη και στις μέρες μας, πρακτική της κατάταξης σε Ţhāţa, κατά σύστημα του Shivaite.
• Χρωματική κλίμακα των δώδεκα βαθμίδων, όπως φαίνεται από σχόλιο του Matanga (στο Bŗhaddeśī, I, 95) "Οι τροπικές κλίμακες (Mūrcchanā) είναι δύο ειδών| αυτές που έχουν επτά νότες και η μία που έχει δώδεκα".
• Το Āroha (ανοδική πορεία) και Avaroha (καθοδική πορεία) μιας κλίμακας με τους φθόγγους σε σειρά τονικού ύψους ονομάζεται Mūrcchanā, αλλά οι ειδικοί όροι για αυτά ήταν Krama και Vyutkrama αντίστοιχα (βλ.).
• Τέλος, η ισχύς του όρου επεκτεινόταν επιπλέον και σε πεντατονικές, εξατονικές, επτατονικές και οκτατονικές και εννιατονικές κλίμακες. Στις μέρες μας αυτό το λέμε Jāti, που σημαίνει "είδος", π.χ. ένας Rāga με πεντατονική άνοδο και επτατονική κάθοδο είναι σε Auďava-Sampūrņa Jāti.

Ο Roychaudhuri δίνει πίνακες με τις Mūrcchanā των Șaďja και Madhyama Grāma (αρχαίων βασικών κλιμάκων), όχι όμως και της Gāndhāra Grāma, η οποία είχε πέσει σε αχρηστία εδώ και αιώνες.

Η διαφορά ανάμεσα στην Șaďja και την Madhyama Grāma βρίσκεται στο μέγεθος του διαστήματος (Śruti) ανάμεσα στους φθόγγους Ρa και Dha (βλ. λήμματα Șaďja, Madhyama και Gāndhāra Grāma). Η καθαρή, ή Śuddha, κλίμακα –όπως περιγράφεται στις Śāstra– μοιάζει με την κλίμακα του σύγχρονου Kāfī Ţhaţa, δηλ. με μικρή τρίτη και μικρή έβδομη (εκκ. Dorian).

Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι Mūrcchanā σε κάθε Grāma, που εξαρτώνται από τα Śruti στα οποία τοποθετούνται οι φθόγγοι Ga και Νi|

1. Śuddha Mūrcchanā (μικρή τρίτη και μικρή έβδομη)
2. Sakakalīka Mūrcchanā (μικρή τρίτη, μεγάλη έβδομη) (βλ. 'Kākalī Nișāda')
3. Sāntara Mūrcchanā (μεγάλη τρίτη και μικρή έβδομη) (βλ. 'Antara Gāndhāra')
4. Sāntarakākalīka Mūrcchanā (μεγάλη τρίτη και μεγάλη έβδομη)

Παρακάτω είναι κάποιοι πίνακες που δίνουν όλες (4 τύπους) τις Mūrcchanā της Șaďja Grāma και μονάχα τις Śuddha (1ος τύπος) Mūrcchanā της Madhyama Grāma, ενώ οι κλίμακες που αναφέρονται στις Śāstras αντιστοιχίζονται με τις σύγχρονες, και αναφέρεται το όνομα του σύγχρονου Ţhāţa (τύπος κλίμακας) στον οποίο κατηγοριοποιούνται.

Σημείωση στην ορθή ανάγνωση των πινάκων.

Επειδή στους παρακάτω πίνακες χρησιμοποιούνται 2 πρότυπα αναφοράς (η αρχαία φυσική κλίμακα –τύπος εκκλ. Dorian– και η σύγχρονη –τύπος Ionian) θέτω την παρακάτω σύμβαση για την ορθή ανάγνωση| στις στήλες 'Āroha' και 'Avaroha' τα κεφαλαία γράμματα συμβολίζουν τις Śuddha (φυσικές) νότες της αρχαίας φυσικής κλίμακας (1, 2, 3♭, 4, 5, 6, 7♭) και τα μικρά τις vikrit (αλλοιωμένες) (2♭, 3, 4♯, 6♭, 7), ενώ στην στήλη 'Σύγχρονη κλίμακα' τα κεφαλαία προσδιορίζουν τις Śuddha νότες της σύγχρονης φυσικής κλίμακας (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) και τα μικρά τις επιτρεπόμενες αλλοιώσεις τους (2♭, 3♭, 4♯, 6♭, 7♭). Αυτή η σύμβαση ισχύει μόνο για τους πίνακες που ακολουθούν και πουθενά αλλού, εκτός αν αναφέρεται σχετικά. Αυτό που γενικά ισχύει μπορείτε να το δείτε στο βοηθητικό άρθρο για τα διάφορα συστήματα γραφής.

Șaďja Grāma Śuddha Mūrcchanā (3♭,7♭)

• Κατά μία –ξεχασμένη πλέον– ερμηνεία, σήμαινε ό,τι και ο όρος Mīď (γκλισάντο).
• Τροπικές αναστροφές της βασικής κλίμακας (όπως περίπου χρησιμοποιείται και σήμερα). Αυτή η πρακτική, ισχυρίζεται ο Danielou, είναι πιθανόν ελληνικής προέλευσης, όπως πιθανόν αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι οι σειρές είναι σε καθοδική διαδοχή, αλλά δεν αντικατέστησε ποτέ την πιο διαδομένη, ακόμη και στις μέρες μας, πρακτική της κατάταξης σε Ţhāţa, κατά σύστημα του Shivaite.
• Χρωματική κλίμακα των δώδεκα βαθμίδων, όπως φαίνεται από σχόλιο του Matanga (στο Bŗhaddeśī, I, 95) "Οι τροπικές κλίμακες (Mūrcchanā) είναι δύο ειδών| αυτές που έχουν επτά νότες και η μία που έχει δώδεκα".
• Το Āroha (ανοδική πορεία) και Avaroha (καθοδική πορεία) μιας κλίμακας με τους φθόγγους σε σειρά τονικού ύψους ονομάζεται Mūrcchanā, αλλά οι ειδικοί όροι για αυτά ήταν Krama και Vyutkrama αντίστοιχα (βλ.).
• Τέλος, η ισχύς του όρου επεκτεινόταν επιπλέον και σε πεντατονικές, εξατονικές, επτατονικές και οκτατονικές και εννιατονικές κλίμακες. Στις μέρες μας αυτό το λέμε Jāti, που σημαίνει "είδος", π.χ. ένας Rāga με πεντατονική άνοδο και επτατονική κάθοδο είναι σε Auďava-Sampūrņa Jāti.

Ο Roychaudhuri δίνει πίνακες με τις Mūrcchanā των Șaďja και Madhyama Grāma (αρχαίων βασικών κλιμάκων), όχι όμως και της Gāndhāra Grāma, η οποία είχε πέσει σε αχρηστία εδώ και αιώνες.

Η διαφορά ανάμεσα στην Șaďja και την Madhyama Grāma βρίσκεται στο μέγεθος του διαστήματος (Śruti) ανάμεσα στους φθόγγους Ρa και Dha (βλ. λήμματα Șaďja, Madhyama και Gāndhāra Grāma). Η καθαρή, ή Śuddha, κλίμακα –όπως περιγράφεται στις Śāstra– μοιάζει με την κλίμακα του σύγχρονου Kāfī Ţhaţa, δηλ. με μικρή τρίτη και μικρή έβδομη (εκκ. Dorian).

Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί τύποι Mūrcchanā σε κάθε Grāma, που εξαρτώνται από τα Śruti στα οποία τοποθετούνται οι φθόγγοι Ga και Νi|

1. Śuddha Mūrcchanā (μικρή τρίτη και μικρή έβδομη)
2. Sakakalīka Mūrcchanā (μικρή τρίτη, μεγάλη έβδομη) (βλ. 'Kākalī Nișāda')
3. Sāntara Mūrcchanā (μεγάλη τρίτη και μικρή έβδομη) (βλ. 'Antara Gāndhāra')
4. Sāntarakākalīka Mūrcchanā (μεγάλη τρίτη και μεγάλη έβδομη)

Παρακάτω είναι κάποιοι πίνακες που δίνουν όλες (4 τύπους) τις Mūrcchanā της Șaďja Grāma και μονάχα τις Śuddha (1ος τύπος) Mūrcchanā της Madhyama Grāma, ενώ οι κλίμακες που αναφέρονται στις Śāstras αντιστοιχίζονται με τις σύγχρονες, και αναφέρεται το όνομα του σύγχρονου Ţhāţa (τύπος κλίμακας) στον οποίο κατηγοριοποιούνται.

Σημείωση στην ορθή ανάγνωση των πινάκων.

Επειδή στους παρακάτω πίνακες χρησιμοποιούνται 2 πρότυπα αναφοράς (η αρχαία φυσική κλίμακα –τύπος εκκλ. Dorian– και η σύγχρονη –τύπος Ionian) θέτω την παρακάτω σύμβαση για την ορθή ανάγνωση| στις στήλες 'Āroha' και 'Avaroha' τα κεφαλαία γράμματα συμβολίζουν τις Śuddha (φυσικές) νότες της αρχαίας φυσικής κλίμακας (1, 2, 3♭, 4, 5, 6, 7♭) και τα μικρά τις vikrit (αλλοιωμένες) (2♭, 3, 4♯, 6♭, 7), ενώ στην στήλη 'Σύγχρονη κλίμακα' τα κεφαλαία προσδιορίζουν τις Śuddha νότες της σύγχρονης φυσικής κλίμακας (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) και τα μικρά τις επιτρεπόμενες αλλοιώσεις τους (2♭, 3♭, 4♯, 6♭, 7♭). Αυτή η σύμβαση ισχύει μόνο για τους πίνακες που ακολουθούν και πουθενά αλλού, εκτός αν αναφέρεται σχετικά. Αυτό που γενικά ισχύει μπορείτε να το δείτε στο βοηθητικό άρθρο για τα διάφορα συστήματα γραφής.

Șaďja Grāma Śuddha Mūrcchanā (3♭,7♭)

1. Śuddha Mūrcchanā (μικρή τρίτη και μικρή έβδομη)
2. Sakakalīka Mūrcchanā (μικρή τρίτη, μεγάλη έβδομη) (βλ. 'Kākalī Nișāda')
3. Sāntara Mūrcchanā (μεγάλη τρίτη και μικρή έβδομη) (βλ. 'Antara Gāndhāra')
4. Sāntarakākalīka Mūrcchanā (μεγάλη τρίτη και μεγάλη έβδομη)

Παρακάτω είναι κάποιοι πίνακες που δίνουν όλες (4 τύπους) τις Mūrcchanā της Șaďja Grāma και μονάχα τις Śuddha (1ος τύπος) Mūrcchanā της Madhyama Grāma, ενώ οι κλίμακες που αναφέρονται στις Śāstras αντιστοιχίζονται με τις σύγχρονες, και αναφέρεται το όνομα του σύγχρονου Ţhāţa (τύπος κλίμακας) στον οποίο κατηγοριοποιούνται.

Σημείωση στην ορθή ανάγνωση των πινάκων.

Επειδή στους παρακάτω πίνακες χρησιμοποιούνται 2 πρότυπα αναφοράς (η αρχαία φυσική κλίμακα –τύπος εκκλ. Dorian– και η σύγχρονη –τύπος Ionian) θέτω την παρακάτω σύμβαση για την ορθή ανάγνωση| στις στήλες 'Āroha' και 'Avaroha' τα κεφαλαία γράμματα συμβολίζουν τις Śuddha (φυσικές) νότες της αρχαίας φυσικής κλίμακας (1, 2, 3♭, 4, 5, 6, 7♭) και τα μικρά τις vikrit (αλλοιωμένες) (2♭, 3, 4♯, 6♭, 7), ενώ στην στήλη 'Σύγχρονη κλίμακα' τα κεφαλαία προσδιορίζουν τις Śuddha νότες της σύγχρονης φυσικής κλίμακας (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) και τα μικρά τις επιτρεπόμενες αλλοιώσεις τους (2♭, 3♭, 4♯, 6♭, 7♭). Αυτή η σύμβαση ισχύει μόνο για τους πίνακες που ακολουθούν και πουθενά αλλού, εκτός αν αναφέρεται σχετικά. Αυτό που γενικά ισχύει μπορείτε να το δείτε στο βοηθητικό άρθρο για τα διάφορα συστήματα γραφής.

Șaďja Grāma Śuddha Mūrcchanā (3♭,7♭)

Madhyama Grāma Śuddha Mūrcchanā (3♭,7♭)

Șaďja Grāma Sakākalīka Mūrcchanā (3♭,7♮)

Șaďja Grāma Sāntara Mūrcchanā (3♮,7♭)

Șaďja Grāma Sāntarakākalika Mūrcchanā (3♮,7♮)

Με εξαίρεση την Sakākalika Mūrcchanā, όλες οι άλλες Mūrcchanā αντιστοιχούν σε σύγχρονους τύπους κλίμακας (Ţhāţa). π.χ. η Rajanī Mūrcchanā, όπως περιγράφεται στην Saňgītaratnākara, είναι όμοια με την σύγχρονη μείζονα διατονική κλίμακα ή το Ινδικό Bilāvala Ţhāţa.

Από την άλλη, η Sāntarakākalika Șaďja Mūrcchanā είναι επίσης παρόμοια με το Bilāvala Ţhāţa. Είναι επομένως δυνατό να περιγραφεί η σημερινή (μείζονα) διατονική κλίμακα από αναφορές στις Śāstra με δύο διαφορετικούς τρόπους. Γι' αυτό και [ισχυρίζεται ο Roychaudhuri] οι επικρίσεις ότι δεν υπάρχει σωστή και σύμφωνη με τις Śāstra κατανομή των Śruti διαψεύδονται (βλ. 'Śruti').