Σάκης Λάιος

Προσεγγίζοντας την κλασική μουσική της Βόρειας Ινδίας

Σημειώσεις σεμιναρίου, Φεβρουάριος 2011

Οδηγίες προς τους αναγνώστες:

• Αυτή είναι μια ενδεικτική δομή παρουσίασης, τμήματα της οποίας χρησιμοποιώ (κατά περίπτωση) σε σχετικά σεμινάρια
• Οι αναλυτικές πληροφορίες για όλα αυτά τα φαινόμενα βρίσκονται στο Λεξικό, ενώ υπάρχουν και αρκετά σχετικά Πολυμέσα.
• Κάνε διπλό κλικ σε οποιαδήποτε λέξη για να δεις μια σύντομη περιγραφή της και, αν θες να μάθεις περισσότερα ή να δεις σχετικά βίντεο, εικόνες ή να ακούσεις ήχους, επέλεξε κάποια από τις λειτουργίες που εμφανίζονται στο αναδυόμενο παράθυρο (άκουσέ την, ψάξε την στο Λεξικό, ψάξε την στα Πολυμέσα, ψάξε την στη βιβλιογραφία)

1: Γενικές πληροφορίες

Ινδία

• Η μεγαλύτερη χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας
• 2η (ίσως 1η) πολυπληθέστερη χώρα στον πλανήτη, με πληθυσμό που αγγίζει το 1.5 δισεκατομμύριο
• Τόπος όπου γεννήθηκαν τουλάχιστον 4 μεγάλες θρησκείες (Ινδουϊσμός, Βουδισμός, Ζεν και Σιχ)
• Σήμερα υπάρχουν και πολλοί Μουσουλμάνοι και κάποιοι χριστιανοί
• Μιλούνται πάρα πολλές γλώσσες, με επικρατέστερες τα Hindi και τα Urdu στην Βόρεια Ινδία. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι και τα Αγγλικά
• Κέρδισε, μετά από πολυετείς αγώνες, την ανεξαρτησία της από την Μεγάλη Βρετανία το 1947 (Ομοσπονδιακή Δημοκρατία)
• Διασπάστηκε σε Ινδία και Πακιστάν το 1948
• Διαθέτει την μεγαλύτερη βιομηχανία κινηματογράφου («Bollywood”), με εταιρείες που εδρεύουν κυρίως στη Βομβάη
• Είναι πυρηνική δύναμη

Σχέση Ινδίας και Ελλάδας

• Σχέσεις από την αρχαιότητα, παρά τη μεγάλη γεωγραφική τους απόσταση
• Εκστρατεία Μ. Αλέξανδρου, που οδήγησε και σε σύντομη περίοδο βασιλείας στο σημερινό Punjab, και στη δημιουργίας μιας ινδο-ελληνικής περιόδου στην τέχνη
• Διηγήσεις χρονικογράφων (π.χ. Μεγασθένης)
• Ομοιότητες σε ιδιότητες θεών (π.χ. συσχετίζεται ο Khishna με τον Διόνυσο)
• Μεγάλες ομοιότητες στη μουσική θεωρία, π.χ. παράλληλοι-σχετιζόμενοι όροι είναι:
  • Αρμονία – Ţhāţa (με την σύγχρονη έννοια της «κλίμακας»)
  • Νόμος – Rāga (με την σύγχρονη έννοια του «μουσικού τρόπου»)
• Ινδοπρεπή (και αυτούσια Ινδικά) τραγούδια λαϊκής μουσικής στις δεκαετίες '50 και '60 (συνθέτες όπως ο Απ. Καλδάρας)

2: Μουσική (Saňgīta) : ιστορία, ταξινόμηση σε είδη, γενικά χαρακτηριστικά

संगीत / Saňgīta / Μουσική

• Αρχικά, η λέξη για την συνδυασμένη εκτέλεση τραγουδιού, οργανικής μουσικής, χορού (και θεάτρου). Με τα χρόνια έφτασε να δηλώνει μόνο την τέχνη της μουσικής και –πιο ειδικά– την φωνητική μουσική, ενώ ο χορός ανεξαρτητοποιήθηκε από το σύνολο και ως όνομα (Nŗtya).
• Στη μουσική, οι λόγιοι συγγραφείς διακρίνουν την Marga Sangīta (κλασική, λόγια, αλλά παλαιότερα μόνο η λατρευτική μουσική) και Deśi Sangīta (λαϊκή και κοσμική μουσική).
• Προστάτιδα της μουσικής και της γνώσης είναι η θεά Sarasvati
• Μεγάλη σημασία στον ήχο (Nada), ως γενεσιουργής αιτίας.

Ταξινόμηση της Ινδικής μουσικής

Κατά περιοχές

• Hindustani (της Βόρειας Ινδίας)
  • κατακτήθηκε από Άραβες και Μογγόλους
  • έντονο πολιτισμικό χωνευτήρι
• Karnataka (της Νότιας Ινδίας)
  • σχεδόν δεν κατακτήθηκε
  • αμιγέστερες Δραβινικές φυλές και πολιτισμός

Ανάλογα με την απεύθυνση και προορισμό χρήσης:

Σύντομη αναφορά στην ιστορική εξέλιξη της Ινδικής Μουσικής

• Προ-ιστορία (4000-1500 π.Χ.)
• Βεδική περίοδος (1500-500 π.Χ.)
• Βουδιστική περίοδος (500 π.Χ. - 300 μ.Χ.)
• Ινδουϊστική περίοδος (300-1300 μ.Χ.)
• Μεσαιωνική περίοδος (1300-1700 μ.Χ.)
• Βρετανική περίοδος (1700-1947 μ.Χ.)
• Σύγχρονη περίοδος (1947-...)

Ιστορική εξέλιξη

• Veda (ιερά βιβλία): Rgveda, Samaveda,
• ινδουϊσμός, ναοί
• βουδιστική περίοδος, και μετά πάλι ινδουϊσμός
• κατάκτηση από άραβες και μογγόλους
• απασχόληση ινδουϊστών που αλλαξοπίστησαν και μουσουλμάνων σε αυλές ηγεμόνων (Αράβων, Μογγόλων...)
• οικογενειακές παραδόσεις καλλιέργειας της μουσικής
• η σύγχρονη κλασική μουσική είναι κλασική σε ό,τι αφορά καταρχήν
  • τη δομή της μουσικής
  • την φόρμα της ανάπτυξης
• και κατά δεύτερον:
  • την αποδοχή του από την ελίτ
  • την απαιτούμενη επίμονη σπουδή

Γενικά χαρακτηριστικά της κλασικής Ινδικής μουσικής

• Φωνητική και οργανική μουσική για σολίστες ή μικρά σύνολα
• Ύπαρξη «ισοκρατήματος» (δεν υπήρχε πάντα)
• Ύπαρξη «μετρικού κύκλου» (δεν είναι αυτονόητο σε όλους τους πολιτισμούς)
• Σημαντικότατη θέση της φωνής και του τραγουδιού και στην διδασκαλία των οργάνων
• Έμφαση στην τεχνική και αυτοσχεδιαστική δεινότητα των εκτελεστών
• Το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος μιας εκτέλεσης είναι αυτοσχεδιαζόμενο
  • όχι όμως ό,τι νά ναι
  • αυστηρή εκπαίδευση και προσωπική μελέτη
  • καλλιέργεια «πρότυπων» για την ανάπτυξη των μουσικών ιδεών
• Οι μουσικοί δεσμεύονται να αυτοσχεδιάσουν σε περιορισμένο τονικό υλικό (Rāga), και αυστηρά μέσα στα «όρια» ενός μετρικού κύκλου (Tāla)
• Οι στίχοι είναι λίγοι και με περιεχόμενο που δεν απασχολεί ιδιαίτερα στα περισσότερα κλασικά είδη τραγουδιού.
• Φυσικό (όχι συγκερασμένο) κούρδισμα των φθόγγων
• Διαφοροποιήσεις των κουρδισμάτων από Rāga σε Rāga
• Σύνδεση των μελωδιών με εξω-μουσικά φαινόμενα και ιδέες
  • Rasa (διάθεση, ατμόσφαιρα),
  • Ragamala (εικονογραφικές απεικονίσεις),
  • ώρες της ημέρας,
  • εποχές του χρόνου,
  • χρώματα (ιδιαίτερα το κόκκινο)
• Εκμάθηση, παραδοσιακά, στα πλαίσια κάποιας οικογενειακής παράδοσης ή, γενικότερα, κοντά σε κάποιον δάσκαλο.

Nŗtya / Χορός

Στην Nātya Śāstra του Bharata, ο Nātya (χορός) διακρίνεται σε τρεις κλάδους: Nātya, Nŗtta, και Nŗtya. Στις μέρες μας, σε διαφορετικά μέρη της Ινδίας υπάρχουν διάφοροι τύποι χορού π.χ. Katthak, Kathākali, Maņipurī, Odissi κ.τλ. Πολλοί τύποι λαϊκών χορών, γενικά γνωστών ως "Deśī Nŗtya", όπως Sāňotāla Nŗtya, Nāgā Nŗtya, Devadāsī Nŗtya, Gājana Nŗtya κ.ά. που χαρακτηρίζουν τις διαφορετικές περιοχές,

Οι τέσσερις κύριες ποικιλίες χορών που θεωρούνται πλέον κλασικές είναι:

• Bharatanātyam – Χορός εξαιρετικά δημοφιλής στην Νότια Ινδία. Για συνοδεία χρησιμοποιούνται τα κρουστά Mŗdaņgam και Mādala.
• Maņipurī Nŗtya – Διαδεδομένος στην περιοχή της Maņipur. Συνήθως περιγράφει τα χαριτωμένα παιχνίδια και δραστηριότητες του Śri Kŗśņa και έχει ευλαβικό - λατρευτικό χαρακτήρα. Το κρουστό που συνοδεύει είναι το Mŗdańgam.
• Kathākali Nŗtya – Διαδεδομένος στην επαρχία Kerala της Νότιας Ινδίας. Όπως είναι στις μέρες μας, είναι το αποτέλεσμα μιας σταδιακής εξέλιξης ενός τοπικού λαϊκού χορού της Kerālā. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η επίδειξη και έκφραση των διαφορετικών συναισθημάτων των θεών, δαιμόνων και ανθρώπων μέσω της αναπαράστασης δραματικών στιγμιότυπων.
• Katthak Nŗtya – Στην περίοδο των Μογγολικών δυναστειών, ο χορός αυτός γεννήθηκε ως μίγμα των χορών Bharatanātyam, Maņipurī Nŗtya και κάποιων λαϊκών Περσικών χορών, από τους Katthak της Άνω Ινδίας. Katthak είναι αυτός που διηγείται ιστορίες [story-teller]. Για συνοδεία χρησιμοποιούνται τα κρουστά Pakhāvaj και Tablā. Στον χορό Katthak, οι ρυθμικές συλλαβές (ή ολόκληρες φράσεις) των κρουστών επαναλαμβάνονται και στα βήματα του χορευτή / χορεύτριας.

3: οι μουσικοί και η γενική δομή ενός κοντσέρτου κλασικής μουσικής

Μουσικοί (σχετικοί όροι)

• Guru : Ο πνευματικός δάσκαλος
• Śișhya : Ο μαθητής.
• Guru-Śișhya parāmparā : Στη μουσική, η παράδοση εκμάθησης  με κάποιον δάσκαλο, με τον οποίο αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη σχέση όσον αφορά στις συνολικές υποχρεώσεις του ενός προς τον άλλο.
• पंडित Pandit : Ο Ινδουιστής αναγνωρισμένος, σπουδαγμένος εκτελεστής, θεωρητικός ή δάσκαλος της μουσικής.
• उस्ताद Ustād : Ο μουσουλμάνος αναγνωρισμένος δάσκαλος και εκτελεστής μουσικής.
• गायक Gāyaka : Τραγουδιστής / τραγουδίστρια.
• तबायफ Tayafā (बाई Bāī) : Ως τα πρώτα χρόνια του 20ού αι., χορεύτριες, και γενικότερα performers, καθώς και τραγουδίστριες των ειδών ημι-κλασικών ειδών τραγουδιού Ţhumrī και Ghazal.

Gharānā

Gharānā, (Ghar=σπίτι) κατά λέξη σημαίνει καταγωγή (δηλ. οικογενειακή διαδοχή) ή και γενικά σόι.

• Ειδικά στη μουσική της Βορείου Ινδίας, υπάρχουν διαφορετικές οικογενειακές μουσικές παραδόσεις (καταρχήν του τραγουδιού και, πρόσφατα, και οργάνων), που ονομάζονται Gharānā.
• Διαφέρουν μεταξύ τους στον τρόπο εκτέλεσης και ανάπτυξης ενός Rāga, στην χρήση των ποικιλμάτων (Alaňkāra), στην ανάπτυξη της Ālāpa, και κυρίως στο είδος τραγουδιού Khayāl.
• Κάθε Gharānā προσφέρει τις δικές της ποικιλίες αισθητικής απόλαυσης. Όταν κάποιος νεωτερισμός ενός μουσικού έχει μακρόχρονη ποιότητα και χρήση, και καταστεί διακριτό χαρακτηριστικό στους μουσικούς του απόγονους, αυτό συνιστά μια Gharānā.
• Ο όρος πλέον χρησιμοποιείται και πιο χαλαρά, με την έννοια του στυλ.
• Οι Gharānā παίρνουν το όνομά τους από τον τόπο καταγωγής τους ή τον τόπο που έδρασαν οι πρώτοι εκπρόσωποί τους: Gwalior, Agra, Delhi, και Patiala...

Dhrupada Gharānā-s

• Dagar
• Mallik (στην Darbhanga)

Khayāl Gharānā-s

• Agra
• Banaras
• Bhendi Bazar
• Delhi
• Gwalior
• Jaipur (Atrauli)
• Kirana
• Mewati
• Patiala
• Rampur (Sahaswan)

• Seniya (οργανικό στυλ Khayāl)
• Σύνθεση-μίξη χαρακτηριστικών

Tablā Gharānā-s (ή Tablā Baj)

Οι διασημότερες Tablā Gharānā-s

• Benares (Varanasi)
• Delhi
• Farukhabbad
• Agra
• Lucknow
• Punjabi

Είδη κοντσέρτων

1. Σόλο μελωδικό όργανο ή φωνή (με συνοδεία κρουστού, tambura, φυσικά, μαθητών, και ίσως και sarangi ή harmonium)
2. Jugalbandi, με 2 σολίστες μελωδικών οργάνων, που σολάρουν συνήθως εναλλάξ, αλλά και σχεδόν ταυτόχρονα (καμιά φορά υπάρχουν και περισσότεροι συνοδοί κρουστοί)
3. Σόλο κρουστό, με συνοδεία μελωδικού οργάνου που παίζει επαναλαμβανόμενα μια απλή μελωδία (Lehra) που βοηθά το κοινό να παρακολουθεί το Taal)
4. Ομαδικό κοντσέρτο κρουστών (Tāla Vadya Katcheri - "το δικαστήριο των οργάνων του ρυθμού"), που σολάρουν διαδοχικά (συνήθως παίζεται στη Νότια Ινδία)

Ρόλοι των εκτελεστών σε ένα κοντσέρτο φωνής ή μελωδικού οργάνου:

• Σολίστας μελωδικού οργάνου
• Συνοδός κρουστός
• Βοηθοί / μαθητές με Taňburā που παίζουν το ισοκράτημα
• Βοηθοί / μαθητές που παίζουν το θέμα μετά από υπόδειξη του σολίστα, προκειμένου να ξεκουραστεί για λίγο.
• Στα φωνητικά κοντσέρτα, εκτελεστής Sāraņgī ή Harmonium που ακολουθεί «σαν σκιά» τους αυτοσχεδιασμούς του σολίστα.

Γενική περιγραφή της μουσικής δομής σε μια εκτέλεση

Μια εκτέλεση γενικά αποτελείται από 2 μέρη:

• 1. Anibaddha, χωρίς συνοδεία κρουστού, αδέσμευτο από Tāla (μέτρο), Laya (τέμπο) ή Mātrā (χτύπο) και με έμφαση στην ανάπτυξη των μελωδικών χαρακτηριστικών του Rāga και
• 2. Nibaddha, με συνοδεία κρουστού, και υιοθέτηση κάποιου μετρικού κύκλου και κάποιας δοσμένης μελωδικής σύνθεσης, που επανέρχεται κάθε τόσο, μετά από σειρές αυτοσχεδιασμών.

Anibaddha – Ελεύθερη Εισαγωγή (Ālāpa)

• ελεύθερη εισαγωγή στον Rāga (Ālāpa)
• μόνο το μελωδικό όργανο, χωρίς ρυθμική συνοδεία
• σταδιακή παρουσίαση του τονικού υλικού
  • αρχή από την τονική (Șaďja) ή τον αρχικό φθόγγο (Graha)
  • «άγγιγμα» κάθε επόμενου και στη συνέχεια κανονική χρησιμοποίηση και καθιέρωσή του
  • ανάδειξη συγκριμένων μελωδικών φόρμουλων – πυρηνικών μελωδιών
• σταδιακή παρουσίαση ρυθμικών στοιχείων
• πλέον, η Ālāpa διακρίνεται γενικά σε τρία μέρη
  • Ālāpa : παντελής απουσία παλμού, πλήρης έμφαση στην ανάδειξη των μελωδικών χαρακτηριστικών του Rāga
  • Jor : εισαγωγή του στοιχείου του παλμού (όχι όμως του ολοκληρωμένου μέτρου)
  • Jhala : κυριαρχία της ομώνυμης υφής (που συνίσταται στη συνεχή πλήξη των χορδών ισοκρατήματος (π.χ. Cikārī στο Sitār) και στην εναλλαγή τους με την κύρια μελωδική γραμμή στις κύριες χορδές.

2. Nibaddha – Έμμετρες συνθέσεις (Bandish ή Gat)

• είσοδος και του μετρικού στοιχείου (σταθερός μετρικός κύκλος)
• το Tāla γίνεται το πλαίσιο αναφοράς για τους αυτοσχεδιασμούς του σολίστα και του συνοδού
• χρησιμοποιείται κάποια συγκεκριμένη σύνθεση (μπορεί να ονομάζεται Gat, Bandish...)
• κάθε μία συνήθως αποτελείται από 2 βασικά μέρη (αλλά μπορεί και 3 ή 4)
  • Sthāyī : κύριο θέμα, και με τη μελωδία στην χαμηλή και μεσαία οκτάβα
  • Antarā : δευτερεύον θέμα, και με τη μελωδία στην μεσαία και ψηλή οκτάβα
• Σε κάποιες παραδόσεις υπάρχουν και άλλα μέρη, ή άλλες ονομασίες για αυτά τα δύο.
• Η γενική αρχή για την μορφολογική δόμηση της μουσικής είναι: θέμα, αυτοσχεδιασμοί, επιστροφή το θέμα (ή σε τμήμα του) κ.ό.κ.
• "Κυκλικότητα vrs γραμμικότητα"
• Συνήθως παίζονται 2-3 συνθέσεις, η πρώτη σε αργό τέμπο, η δεύτερη σε μέτριο και η τρίτη σε γρήγορο, που καταλήγουν σε ένα δυναμικό φινάλε.

4: η φωνή και το τραγούδι

Το Τραγούδι (Gīta) στην Ινδική μουσική

गीत Gīta : Το γενικό όνομα για όλες τις ποικιλίες τραγουδιού. Ειδικά, τα είδη δημοτικού και λαϊκού τραγουδιού.

• Το τραγούδι κατέχει σημαντική θέση τόσο στην εκτέλεση, όσο και στη διδασκαλία των οργάνων
• Συχνά ο δάσκαλος τραγουδά τη μελωδία και ο μαθητής την αναπαραγάγει στο όργανο
• Οι τεχνικές και εκφραστικές ικανότητες των τραγουδιστών κλασικής μουσικής είναι υψηλότατου επιπέδου
• Παραδοσιακά, απαιτείται επίμονη και επίπονη σπουδή χρόνων κοντά σε κάποιον δάσκαλο.

Είδη κλασικού τραγουδιού

• ध्रुपद Dhrupada : Το σοβαρότερο είδος κλασικού ινδικού τραγουδιού, εξέλιξη του αρχαιότερου Prābāndha, στο οποίο θεωρείται ότι οι Rāga κρατάνε πιο αμιγή τα χαρακτηριστικά τους.
• ख़्याल Khayāl : Μεταγενέστερο, αντικατέστησε το Dhrupada τον 18 αι., με κύρια χαρακτηριστικά την επίδειξη φωνητικής δεξιοτεχνίας και την χαλαρότερη υπαγωγή σε παλαιότερες μουσικές αρχές ανάπτυξης.
• भजन Bhajan : Tραγούδια (ύμνοι) για λατρευτικούς σκοπούς που, στη μορφή που τα γνωρίζουμε, καλλιεργήθηκαν ανάμεσα στον 14o και 17o αιώνα. Δημοφιλή πλέον και σε Δυτικούς που ασχολούνται με τη γιόγκα και την Ινδική πνευματικότητα.

Σύγκριση Dhrupada-Khayāl

Είδη ημι-κλασικού και ελαφρού τραγουδιού

• ठुमरी Ţhumrī : Τύπος δημοφιλούς ημι-κλασικού τραγουδιού, με έμφαση στις νοηματικές αποχρώσεις και εξαιρετικά ποικιλμένες μελωδικές γραμμές.
• ग़ज़ल Ghazal : Αρχικά, ερωτικά τραγούδια στην Περσική (Urdu) γλώσσα. Σήμερα, ερωτικά και άλλα τραγούδια σε οποιαδήποτε γλώσσα που ακολουθούν το στυλ Ghazal.
• क़व्वाली Kavvālī : Αρχικά τραγούδι της θρησκευτικής ομάδας των Sufi, αποτελεί πλέον δημοφιλές είδος κοσμικού τραγουδιού που οι μελωδίες του δεν διέπονται από τους κανόνες των από των Rāga.
• कीर्तण Kīrtana : Είδος τραγουδιού που οι στίχοι του αναφέρονται συνήθως στον θεό Kŗșņa (αλλά έχει και λατρευτικό περιεχόμενο).
• टप्पा Ţappā : Είδος τραγουδιού, παλαιότερα λαϊκού, αλλά πλέον ημι-κλασικού, που χαρακτηρίζεται από πληθώρα ποικιλμάτων, σχεδόν σε κάθε λέξη.
• तराना Tarānā : Αρκετά δημοφιλείς τύποι τραγουδιών, συνήθως σε γρήγορο τέμπο, που χρησιμοποιούν μονάχα συλλαβές χωρίς λεκτικό νόημα.

5: Όργανα

βλ. και το πιο ειδικό άρθρο: Τα μουσικά όργανα της βόρειας ινδικής μουσικής

Ταξινόμηση των οργάνων

• Στην ιστορία της Ινδικής μουσικής υπάρχει πληθώρα μουσικών οργάνων.
• Στη Nāţya Śāstra (περ. 200 π.Χ. – 600 μ.Χ.), βρίσκουμε τις πρώτες αναφορές στα όργανα της Ινδίας, που
• Ταξινομούνται σε τέσσερα είδη, σύμφωνα με το ταλαντούμενο σώμα (αν είναι χορδή, αέρας, μεμβράνη ή το ίδιο το σώμα του οργάνου [στα ιδιόφωνα])
• Το κριτήριο αυτό ταξινόμησης ομοιάζει με τις σύγχρονες αρχές που θεσπίστηκαν στον 19ο αιώνα με βάση της ανακαλύψεις στις επιστήμες της φυσικής του ήχου και της μουσικής ακουστικής.

Χορδόφωνα (Tanta Vādya)

• सम्बुरा Taňburā : Έγχορδο όργανο με τέσσερις χορδές που παίζονται ελεύθερες, και αποκλειστικό ρόλο τη δημιουργία του χαρακτηριστικού ισοκρατήματος της Ινδικής κλασικής μουσικής.
• वीणा Vīņa : Το πιο γνωστό έγχορδο της Ινδίας και όλη η κατηγορία παράγωγων ή συγγενικών οργάνων.
• Rudra Vīņa : Μια πολύ δημοφιλής μορφή Vīņa που χρησιμοποιείται συχνά για την οργανική εκτέλεση ύφους Dhrupada.
• Vichitra Vīņa : Slide-Vīņa, άταστο έγχορδο που κρατιέται οριζόντια στο έδαφος και παίζεται με πλήκτρο το οποίο σέρνεται πάνω στις χορδές με τρόπο ώστε να δημιουργέι τον χαρακτηριστικό ήχο του συνεχούς γκλισάντο (γλιστρίματος) από νότα σε νότα.
• सरोद Sarod : Άταστο έγχορδο όργανο (στον τύπο του ούτι), που παίζεται με πλήκτρο, με καπακι από ζωϊκό δέρμα και συμπαθητικές χορδές.
• सारंगी Sāraņgī : Άταστο εγχορδο όργανο με συμπαθητικές χορδές που παίζεται με δοξάρι. Χρησιμοποιείται τόσο στη λαϊκή όσο και στην κλασική μουσική ως όργανο συνοδείας και εμφανίζεται σε πολλές παραλλαγές.
• सितार Sitār :Το πιο αναγνωρίσιμο διεθνώς έγχορδο της Ινδικής μουσικής.
• सुरबहार Surabahār : Έγχορδο όργανο μεγάλου μεγέθους, με ηχείο από κολοκύθα και μπράτσο με τάστα. Θεωρείται το μπάσο Sitār
• Santoor: Έγχορδο όργανο τύπου άρπας ή zither, με δεκάδες (94-123) χορδές, οι οποίες κρούονται με πλήκτρα-μπαγκέτες.
• स्वरमंडल Svaramaņďala : Μικρό έγχορδο όργανο τύπου Zither, του οποίου οι χορδές κουρδίζονται στις νότες του Rāga, και χρησιμεύει ως υποστηρικτικό τονικό βοήθημα στους τραγουδιστές. Λέγεται και Kānana

Αερόφωνα (Śușira Vādya)

• वेनु Veņu : Γενικός όρος για τα ξύλινα πνευστά τύπου φλάουτου και, ειδικά (και συνηθέστερα), ο τύπος του Nay.
• बाँसुरी Bānsurī : Φλάουτο (πλαγίαυλος) από μπαμπού, χαρακτηριστικό όργανο του θεού Kŗśna.
• शहनाई Śehnāī : Λαϊκό πνευστό τύπου όμποε με κωνικό σωλήνα και διπλή γλωττίδα.
• सुर Sur : Πνευστό τύπου όμποε, συγγενικό με το Śehnāī, χωρίς τρύπες ή με τις τρύπες βουλωμένες, που χρησιμοποιείται μόνο για ισοκράτημα.
• Harmonium : Αερόφωνο πληκτροφόρο όργανο που εισήχθη από τους Βρετανούς στην Ινδία. Χρησιμοποιείται πολύ συχνά ως συνοδευτικό όργανο σε πολλά είδη κλασικής, ημι-κλασικής και ελαφράς μουσικής.

Μεμβρανόφωνα (Ānaddha ή Vitata Vādya)

• डमरु Ďamarū : Λαϊκό κρουστό όργανο αμφικωνικού σχήματος, χαρακτηριστικό σε απεικονίσεις του θεού Śiva.
• मृदंग Mŗdańga : Παλαιό πήλινο κρουστό, αμφικωνικού σχήματος, με δύο μεμβράνες. Σήμερα χρησιμοποιείται ως γενικότερος όρος για παρόμοια όργανα.
• पखावज Pakhāwaj : Από τα σημαντικότερα κρουστά της Ινδικής μουσικής, σε σχήμα κόλουρου κώνου, και το αποκλειστικό κρουστό συνοδείας του φωνητικού είδους Dhrupada.
• तबला Tablā : Το δημοφιλέστερο ζευγάρι κρουστών της Βόρειας Ινδίας.
• खंजीरा Khanjīrā : Κρουστό όργανο, κυρίως της Νότιας Ινδίας, στον τύπου του ντέφι, με μεμβράνη από δέρμα φιδιού και ένα μεγάλο ζίλι προσαρμοσμένο στην κυλινδρική επιφάνεια.
• नगाड़ा Nākaďa : Ημισφαιρικό πήλινο κρουστό, στον τύπο του τύμπανου, που παίζεται με μπαγκέτες και συνήθως σε ζεύγη.
• तीकारा Ţikārā : Κρουστό όργανο με ημισφαιρικό ηχείο που παίζεται με μπαγκέτες.
• Kāďā: Ημισφαιρικού σχήματος μεμβρανόφωνο κρουστό όργανο από πηλό ή ξύλο, που χρησιμοποιείται σε πεζοπορίες ή στρατιωτικές περιστάσεις.

Ιδιόφωνα (Ghana Vādya)

• Kharatāla : Λαϊκό ιδιόφωνο αποτελούμενο από δύο στελέχη (ορθογώνιες πλάκες), ιδιαίτερα διαδεδομένο στο Rajasthan.
• मंजीरा Mañjīra : Μικρά μεταλλικά κύμβαλα ή καμπανάκια που χρησιμοποιούνται ως συνοδευτικό όργανο σε τελετές αλλά και σε παραστάσεις χορού.
• जलतरंग Jalatarańga : Συστοιχία μεταλλικών κρουστών σε μορφή κούπας που γεμίζονται με διαφορετικές ποσότητες νερού ώστε να παράγουν διαφορετικές νότες. Παίζονται με ξύλινες μπαγκέτες.
• Jhāňjha : Κύμβαλα (μεταλλικά κρουστά) με εξόγκωμα στο κέντρο τους, και τρυπημένα έτσι ώστε να κρεμιούνται.

6: λίγη θεωρία της μελωδίας (για φθόγγους, κλίμακες, Ράαγκ και εξωμουσικούς συσχετισμούς)

Βασική θεωρία

Svāra (φθόγγοι) του Ινδικού Sārgām (σολφέζ)

• 12 νότες (Svara) στην οκτάβα (αντίστοιχα με τη δυτική μουσική, αλλά δεν είναι ισοτονικά συγκερασμένες),
• λειτουργούν όπως στο σύστημα του “κινητού ντό”
• 7 βασικές (Śuddha ) και
• 5 αλλοιωμένες (Vikrita)
• “Sa Re Ga ma Ma Pa Dha Ni” είναι οι Śuddha svara (φυσικές νότες) και αντιστοιχούν στο Bilāwala Ţhāţa, που είναι αντίστοιχο της μείζονας κλίμακας (εκκλησ. Ιωνικού τρόπου)
• Παλαιότερα ως «φυσική» κλίμακα θεωρούνταν η διαστηματική διάταξη του εκκλησ. Δώριου τρόπου (αρχαίου ελλ. Φρύγιου)
• “re ga Ma dha ni” είναι οι Vikŗita Svara (αλλοιωμένες) [re (2♭), ga (3♭), Ma (4♯ ), dha (6♭) και ni (7♭)]

Ισοδύναμα συστήματα των ονομάτων και αντιστοιχία με το σύστημα του κινητού Ντο (=Sa).

Svāra (ερμηνείες των λέξεων και συσχετισμοί)

Ţhāţa : πρότυποι τύποι κλίμακας για την ταξινόμηση των Rāga με βάση το χρησιμοποιούμενο τονικό υλικό (θεωρία V.N.Bhatkhande)

Δείτε στο http://www.musicking.gr/Ţhāţa/?lang=el

Η έννοια του “Rāga”

• Ο όρος Rāga εμφανίζεται για πρώτη φορά στην πραγματεία Brhaddeśī του Matanga (3.263) τον δέκατο αιώνα και εξηγείται ως "αυτό που χρωματίζει ή ευχαριστεί το νου...ονομάζεται από τους σοφούς rāga".
• Εν συντομία: ένας μελωδικός τρόπος με πολλά χαρακτηριστικά.
• «Τρόπος» [Mode] (Jones 1784)
• «Έχει χαρακτηριστικά τόσο τρόπου [Mode], όσο και συγκεκριμένου σκοπού-τραγουδιού [Tune]» (Willard 1834)
• «Πιο συγκεκριμένος από έναν τρόπο, αλλά λιγότερο παγιωμένο από ό,τι μια συγκεκριμένη μελωδία»  (Stern 1933)
• «Δεν είναι ένας συγκεκριμένος σκοπός, ούτε απλά μια "τροπική" κλίμακα, αλλά μάλλον ένα συνεχές (continuum) με την 'κλίμακα' και τον 'σκοπό' ως τα ακραία όριά του» (Powers 1980)
• «μελωδική μήτρα» ή «μελωδικό πρόπλασμα» [melodic mould], «μελωδικός τύπος» ή «μουσικό σχήμα» [pattern] (Gangoly 1989)
• Αν και η λέξη είναι αρσενικού γένους, Έλληνες που έχουν ασχοληθεί με την Ινδική μουσική συχνά αναφέρονται «στην Ράγκα»
• Αντίστοιχο φαινόμενο με αυτό που περιγράφουν οι όροι Νόμος, Ήχος, Modus, Μακάμ και Dastgah άλλων πολιτισμών.

• Συσχετισμός των Rāga με χρώματα, ατμόσφαιρες (Rasa - διαθέσεις), ώρες της ημέρας, εποχές του χρόνου
• Κάποιοι από τους συσχετισμούς αυτούς εμφανίζουν μια λογική συνέπεια και υπονοούν την ύπαρξη κάποιου pattern, αλλά
• υπάρχουν και πολλοί συσχετισμοί που είναι (πλέον) δύσκολο να εξηγηθούν λογικά με βάση τη σύγχρονη εμπειρία.
• Κατά τον μεσαίωνα, προσωποποιήσεις των Rāga σε εικονογραφικές παραστάσεις (Rāgamālā) και ποιήματα (Dhyāna)

• Πάνω από 200 αναγνωρίσιμοι διαφορετικοί Rāga,
• Δημιουργούνται και νέοι από σύγχρονους εκτελεστές, που μπορεί να αποκτήσουν το status του "κλασικού" στο μέλλον
• Ένας επαγγελματίας εκτελεστής οφείλει να γνωρίζει τουλάχιστον 30-40 καλά, για να βγει στο πατάρι
• Kανόνες για τα
  • τα επιτρεπτά ποικίλματα (Alaňkāra), τις
  • τις επιτρεπτές ανοδικές (Aroha) και καθοδικές (Avaroha) μελωδικές κινήσεις
  • τους φθόγγους εκκίνησης ή στασίματος της μελωδίας

Τεχνικές όψεις ενός Rāga

• Κάθε Raga χρησιμοποιεί κάποιες από τις 12 νότες, τουλάχιστον 5, στην οποία περίπτωση έχουμε πεντατονικές κλίμακες.
• Περιλαμβάνεται πάντα η τονική Sa, και τουλάχιστον η πέμπτη καθαρή (Pa) ή τέταρτη καθαρή (ma) ή αυξημένη (Ma).
• Μπορεί να χρησιμοποιούνται και οι δύο μορφές κάποιων από τους φθόγγους που υπόκεινται σε αλλοίωση (Re, Ga, Ma, Dha, Ni), σπάνια όμως χρησιμοποιούνται διαδοχικά, αλλά εμφανίζεται η μία ή η άλλη μορφή σε άμεσο συσχετισμό με μελωδικές κινήσεις.
• Αν εμφανίζονται και οι δύο μορφές ενός φθόγγου, δεν λαμβάνεται υπόψη για τον χαρακτηρισμό του τύπου της κλίμακας ως «πεντατονική», «εξατονική» ή «επτατονική»
• Οι χρησιμοποιούμενοι φθόγγοι, μπορεί να θεωρηθεί ότι συγκροτούν μία (ή περισσότερες) κλίμακες.
• Όνοματολογία : φυλές, θεότητες, τοποθεσίες, συνθέτες, ειδικά μουσικά χαρακτηριστικά
• Āroha και Avaroha (ανοδικές και καθοδικές μελωδικές κινήσεις)
• Thāţa: Πρότυποι τύποι κλιμάκων, στις οποίες κατατάσσονται οι Rāga.
• Pūrvāňga ή Uttarāňga Prādhānya: Κυριαρχία του πάνω ή του κάτω τμήματος της κλίμακας
• Μελωδικά κέντρα: Aňśa ή Vādī φθόγγος
• Αρχικοί και τελικοί φθόγγοι: Graha και Nyasa
• Περιοχή της έκτασης: Mandra (χαμηλή), Madhya (μέση) και Tara (ψηλή) Saptak [οκτάβα]
• Ταξινόμηση ως προς το Jāti (είδος): Sampūrna, Sāďāva ή Auďava
• Ταξινόμηση ως προς το βαθμό καθαρότητας: Śuddha, Chāyālaga και Samkīrna
• Calana – κίνηση της μελωδίας: Śuddha ή Vakra (ίσια ή τεθλασμένη)
• Χρονικοί παράγοντες: Samay και Ŗtu (ώρα και εποχή)
• Σύντομες φράσεις, που δείχνουν το αποκλειστικό «χρώμα» ενός Rāga, με διάφορες τοπικές ονομασίες όπως Pakāďa, Calana, Vishrānti Sthān, Mukhya-Ang, Mukhya-Svarūp
• Intonation των Shruti (το ακριβές κούρδισμα των φθόγγων σε κάθε Rāga)
• Ενδεικτικό διάγραμμα μεταβολών των φθογγικών αλλοιώσεων (κατά τη διάρκεια μιας ημέρας)

Καλλωπισμοί (Alaňkāra)

अलंकार Alaňkāra : Γενικός όρος για τα μελωδικά στολίδια ή καλλωπισμούς. Είναι σημαντικό συστατικό της μελωδίας, σε βαθμό που είναι δύσκολο να ξεχωρίσει ο «κορμός» από τα «στολίδια» του. Διαιρείται σε πολλές ειδικές μορφές, και υπάρχει πληθώρα όρων που περιγράφουν τύπους μελωδικών ποικιλμάτων. Μερικοί είναι:

• Gamak : «Ταρακούνημα» της νότας. Το πιο αναγνωρίσιμο από τα ποικίλματα της ινδικής μουσικής.
• Mīď ή Mind : Μελωδικό γλίστρημα, glissando.
• Murkī : Τύπος ποικίλματος στην οργανική μουσική, που μοιάζει με το mordente της Δυτικής. Στη φωνητική ονομάζεται Giţkārī.
• Sparsh : Αποτζιατούρα
• Andolan : Μελωδικό ποίκιλμα που παρομοιάζεται με ταλάντωση και εκτελείται ως αργό και ευαίσθητο βιμπράτο.

Μελωδικές «υπογραφές»

Κεντρικής σημασίας στην βόρεια-Ινδική κλασική μουσική είναι η έννοια των μελωδικών τύπων, δηλ. των σχετικά αυτόνομων μικρών μελωδικών φράσεων - "πυρήνων" που συνενώνονται και συγκροτούν πιο ολοκληρωμένα μουσικά νοήματα. Όροι, που αφορούν μικρές χαρακτηριστικές μελωδικές φράσεις  από τις οποίες γίνονται άμεσα αναγνωρίσιμος ο Rāga που θα ακολουθήσει είναι:

• चलन Calana : Ο τρόπος της κίνησης της μελωδίας στον Rāga, αλλά και μια μικρή φράση που "συμπυκνώνει" τις αρχές του.
• पकड़ Pakaďa : Χαρακτηριστική μικρή φράση λίγων φθόγγων, από την οποία αναγνωρίζεται ένας Rāga ("η καρδιά του Rāga")
• विश्रांति स्थान Vishrānti Sthān : Σύντομη μελωδική φράση που δίνει μια άμεση εντύπωση του "χρώματος" του Rāga που θα ακολουθήσει.
• मुख्य अंग Mukhya-Ang : Σύντομη μελωδική φράση που συμπυκνώνει κάποιες από τις αρχές ενός Rāga.
• साधारन Sādhāran : Το σύνηθες, το πιο κοινό. "Sadharan Calan" λέγεται η πιο χαρακτηριστική φράση από την οποία φανερώνεται ένας Rāga.

Αυτοσχεδιαζόμενη μελωδική ανάπτυξη – σχετικοί όροι

• तान / Tāna (από τη σανσκριτική ρίζα 'tan' που σημαίνει απλώνομαι, επεκτείνομαι ή αναπτύσσω)
  • Τα Tāna χρησιμοποιούνται στο Khayāl, αλλά όχι στο Dhrupada.
  • Οι διάφοροι τύποι Tāna μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με βάση
    • α) την μελωδική δομή (Sapat, Vakra, Alankar)
    • β) την φωνητική τεχνική (Akar-Tāna, Sargam-Tāna, Bol-Tāna )
    • γ) τον κυρίαρχο τύπο ποικίλματος
    • δ) την ρυθμική δομή (Duguni, Tiguni και Chauguni ανάλογα με τον αριθμό των φθόγγων -1, 2, 3 αντίστοιχα- σε ένα βασικό χτύπο

• बोलबान्त Bolabānta : Είδος αυτοσχεδιαζόμενης ή προετοιμασμένης μελωδικής παραλλαγής / ανάπτυξης που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα το φωνητικό είδος Khayāl.
• बोलबनावो Bolabanāo : Είδος αυτοσχεδιαζόμενης ή προετοιμασμένης μελωδικής παραλλαγής / ανάπτυξης που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα το φωνητικό είδος Ţhumrī, και σκοπό έχει να τονίσει το νόημα των στίχων του τραγουδιού.

Αισθητική

Rasa

“Ράς” κατά λέξη, “χυμός”. Στη μουσική δηλώνει την διάθεση, ατμόσφαιρα ή συναίσθημα που (πρέπει να) προβάλλει η μουσική (αν και αρχικά, οι όροι αυτοί αφορούσαν μονάχα τη θεατρική έκφραση). Οι 9 βασικές Rasa είναι:

• Śānta : ηρεμία, ειρήνη, γαλήνη
• Hāsya : ευθυμία, γέλιο
• Śringāra : χαρά και αγάπη (ερωτική ή /και θεϊκή)
• Karuņa : πάθος, συμπόνια, θλίψη
• Vīra : ηρωϊσμός, θάρρος, παλληκαριά
• Bhayanāka : φόβος
• Raudra : θυμός, οργή
• Adbhuta : απορία, έκπληξη
• Vībhatsa : αποστροφή

Rāgamālā

Rāgamālā (περιδέραιο από Rāga) : Στη μουσική, μια εκτέλεση σε ελαφρό κλασικό ύφος όπου μικρές φράσεις από διαφορετικούς Rāga εκτελούνται διαδοχικά. Στην ζωγραφική, μεσαιωνικές εικονογραφικές απεικονίσεις των Rāga όπου οι Rāga και Ragīņī ενσαρκώνονται σε ανθρώπινες μορφές και καταστάσεις

• Εικόνα 6553 (Rajasthan, 18ος αι.): Ragini Todi (μια νεαρή γυναίκα που, για να αντιμετωπίσει το αίσθημα της μοναξιάς από την απουσία του αγαπημένου της, τραγουδά και παίζει Vina, προσελκύοντας με τον τρόπο αυτό ελάφια σε συμπαράστασή της)
• 6557 (Rajasthan, τέλος 18ου αι.): Ragini Todi
• 6516 & 6517 (Deccan, ca1750): Vasant, από αρχαία παράδοση ανοιξιάτικου καρναβαλιού (Vasantotsava), τελικά συνδέθηκε με τον Krisna (μεταμφιέσεις-χρώματα)
• 6549 (Rajasthan, ca 1770): Μήνας Phalgun (Φεβρουάριος-Μάρτιος) : Αναπαράσταση γιορτής Holi. 6550 (λεπτομέρεια)

Dhyāna

Dhyāna : ποιήματα (διαλογισμοί), που περιγράφουν μια καθημερινή ή φανταστική κατάσταση με ήρωα τον Rāga, προσπαθώντας να αποτυπώσουν και τη διάθεση που υποτίθεται ότι αποπνέει η κατάσταση. Ακολουθούν δύο Dhyāna για τον Rāga Malavakaishika

• «Με ένα μαντήλι τυλιγμένο στο λαιμό του και μία καλλίπυγο να του κάνει αέρα, ένα χρυσό κάθισμα φτιάχτηκε για τον βασιλιά των gandharvas (θεοτήτων). Γοητευτικός και πλούσιος, ο Shri Malav είναι γνωστός ως ο πέμπτος Malav»
• «Με το τσεκούρι του να στάζει αίμα, και στολισμένος με περιδέραιο από κρανία ηρώων, να ο Malavakaishika, περιτριγυρισμένος από γενναίους, και γενναιότερος των γενναίων!»

7: Λίγη θεωρία του ρυθμού (μετρικοί κύκλοι και τύποι συνθέσεων για κρουστά)

Η έννοια του ताल / Tāla / Τάαλ

• Το σύστημα μέτρησης του ρυθμού, το μέτρο, ειδικότερα ο μετρικός κύκλος.
• Η βασική Ινδουϊστική αντίληψη για την κυκλικότητα του χρόνου και της ζωής, και τους αέναα επαναλαμβανόμενους κυκλικούς ρυθμούς του σύμπαντος, αντικατοπτρίζεται στην έννοια του Tāla στη μουσική.

• Σταθερός μετρικός κύκλος, αποτελούμενος από κάποιον αριθμό χρόνων - μετρικών μονάδων (Mātrā) [3-108] που ομαδοποιούνται σε ενότητες (τμήματα) που ονομάζονται Vibhāga.
• Η βάση του αυτοσχεδιασμού και για τον σολίστα και για τον κρουστό
• Συμμετοχή του κοινού με χειρονομίες (Kriyā) που επισημαίνουν τα μέρη (Vibhāga) του μετρικού κύκλου
• Υπάρχει συχνά κάποιου είδους συμμετρία των γεμάτων και άδειων (από μπάσους ήχους του κρουστού) μερών.

Βασικοί όροι για τον ρυθμό

• Mātrā (χτύπος – χρόνος): η μετρική μονάδα.
• Bola (συλλαβή): ονοματοποιητές συλλαβές που περιγράφουν τους παραγόμενους ήχους στα κρουστά.
• Vibhāga (ομάδες): η οργάνωση των Mātrā σε ομάδες των δύο ή περισσότερων,  και οι οποίες αποτελούν τα τμήματα του μέτρου.
• Āvardā: μια περίοδος του μετρικού κύκλου.
• Kriyā (χειρονομίες): Επισήμανση διάφορων σημαντικών σημείων (αρχές των Vibhāga) του μετρικού κύκλου, με διάφορα νεύματα:
  • Sam, συμβολίζεται με «Χ» ή «+» (αρχή και τέλος του μετρικού κύκλου), και επισημαίνεται με ισχυρό παλαμάκι
  • Tāli, συμβολίζεται με  «2,3,4,...» (σημεία που κρούονται παλαμάκια, και αριθμούνται διαδοχικά)
  • Khālī, συμβολίζεται με «0» (σημεία «άδεια», στα οποία το χέρι δείχνει την παλάμη προς τα πάνω)
• Theka: μια σύνθεση που αναδεικνύει τα βασικά χαρακτηριστικά ενός μετρικού κύκλου (Tāla). Το βασικό σχήμα συνοδείας που απαιτείται από έναν κρουστό είναι μονάχα το Ţhekā κάποιου Tāla.

Δημοφιλείς μετρικοί κύκλοι (Τāla)

• चौताल Cautāla : Ένας Tāla των 12 Mātrā, τυπικός για το είδος Dhrupada.
• एकताल Ekatāla : Πολύ σημαντικός και δημοφιλής μετρικός κύκλος των 12 Mātrā, κυρίως για τα τραγούδια Khayāl, σε όλες τις ταχύτητες, που μπορεί να διαιρείται σε έξι ομάδες των δύο Mātra ή σε τρεις ομάδες των τεσσάρων Mātrā.
• तीनताल Tīntāla : Δημοφιλής Tāla των 16 Mātrā. Οι περισσότερες ασκήσεις και συνθέσεις στα πρώτα χρόνια μαθητείας είναι σε Tīntāla.
• झापताल Jhāmpatāla : Tāla των 10 Mātrā, με χαρακτηριστική ομαδοποίησή τους σε 5(2+3)+5(2+3), όπου τα δύο, γενικά όμοια, πεντάρια εμφανίζουν τη χαρακτηριστική ηχοχρωματική αλλαγή των περισσότερων Ινδικών ρυθμών: πρώτο μέρος με ανοιχτούς (Khuli) ήχους και αρχή του δεύτερου με κλειστούς (Mudi).
• रुपक Rupaka : Tāla των 7 mātra, και διαίρεση 3+2+2. Συχνά παίζεται σε αργή ταχύτητα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό η έλλειψη clap στο πρώτο Mātrā, που στη θεωρία θεωρείται ταυτόχρονα Sam και Khalī, με την παράλληλη ανυπαρξία μπάσου ήχου στο Bayan (μπάσο στέλεχος των tablā).
• कहरवा-ताल Kaharvā : Δημοφιλής, ελαφριού χαρακτήρα, Tāla των 8 Mātrā. Αντίστοιχος του Μπάλλου και της Rumba.
• क़व्वाली Kavvālī : Ο μετρικός κύκλος των 8 Matra του ομώνυμου είδους τραγουδιού των μυστικιστών Sufi

लहरा ή लेहरा / Laharā  Leharā / Κοντσέρτο σόλο κρουστού

Παραδοσιακά, στα σόλο κοντσέρτο κρουστού συνήθως τηρείται η εξής σειρά παρουσίασης συνθέσεων, φορμών ή τεχνικών (αλλά τα μέρη και η σειρά τους μπορεί να εξαρτώνται από τη σχολή εκμάθησης):

• Uţhāna
• Ţhekā
• Pharāsbandī
• Peśkāra
• Kāyadā (Qaeda)
• Gat
• Ţukďā
• Cakradāra
• Relā
• Laggī

Οι δύο τελευταίοι τύποι / φόρμες εκτέλεσης μπορεί να απουσιάζουν συχνά από το σόλο κοντσέρτο.

Leharā-Gat-s

• Συνοδευτικές μελωδίες για το κοντσέρτο solo Tablā
• παίζονται στο Sarangi ή στο harmonium
• χρησιμεύουν ως σημείο αναφοράς στον μετρικό κύκλο, κυρίως για το κοινό
• είναι σε περιορισμένο εύρος Raga όπως Chandrakauns, Malkauns, Durga
• πολλές από τις γνωστές μελωδίες μοιάζουν μεταξύ τους

Είδη συνθέσεων για Tablā

• ठेका Ţhekā : Το πρότυπο, απλό και χαρακτηριστικό μοτίβο εκτέλεσης ενός μετρικού κύκλου στα κρουστά. [score]
• उत्थान Uţhāna : Κατά λέξη "ανύψωση" ή "ανέβασμα«, το Uţhāna "ανυψώνεται" σε ένα δυναμικό κρεσέντο (από πλευράς έντασης, ρυθμικής πολυπλοκότητας και επίδειξης εκτελεστικής δεινότητας) που δηλώνει τον κυρίαρχο ρόλο των Tablā [score]
• पेशकार Peśkāra : Στο σολιστικό ρεπερτόριο των κρουστών, είδος αυτοσχέδιας σύνθεσης που σημαίνει "παρουσίαση" και η οποία ακολουθεί το Uţhāna και συνίσταται σε παραλλαγές του βασικού συνοδευτικού προτύπου (Ţhekā). [score]
• कायदा Kāyadā : Κατά λέξη «κανόνας» ή «σύστημα», είναι μορφή σύνθεσης στα κρουστά της Βόρειας Ινδίας, που συνίσταται στην -εν μέρει προετοιμασμένη και εν μέρει αυτοσχεδιαζόμενη- ανάπτυξη «παραλλαγών» πάνω στο «θέμα» μιας προκαθορισμένης σύνθεσης. [score]
• रेला Relā : Τύπος σύνθεσης, αλλά και ρυθμική υφή, για κρουστά όργανα που χαρακτηρίζεται από ταχύτατη εκτέλεση χτυπημάτων. [score]
• टुकड़ा Tukrā : Μικρής διάρκειας αυτόνομες συνθέσεις στα κρουστά.
• चक्रदार Cakradāra : Ρυθμική φράση που επαναλαμβάνεται περισσότερες από μία φορές και καταλήγει στο Sama (αρχή και τέλος του μετρικού κύκλου). [score]
• तिहाई Tihāī : Καταληκτική δομή σειράς αυτοσχεδιασμών, που συνίσταται στην εμφάνιση μιας ρυθμικής φράσης τρεις φορές. Συχνά ταυτίζεται με το Cakradāra. [score]
• त्रीपल्ली Tripallī : Μορφή σύνθεσης για κρουστά, που περιλαμβάνει τρεις παραλλαγές (είδη ή υποδιαιρέσεις) του ρυθμού. [score]
• लग्गी Laggī : Τύπος σύνθεση για κρουστά που χαρακτηρίζεται από ταχύτητα και εύθυμο / πηδηχτό χαρακτήρα. [score]
• परन Paraņa : Ειδικά, ένα είδος σύνθεσης για κρουστά (κυρίως το Pakhāwaj), αλλά και –λίγο γενικευμένα– οτιδήποτε παίζει ένα κρουστό πέρα από το καθορισμένο Ţhekā του Tāla. [score]

8: Τύποι οργανικών συνθέσεων (Gat), Ενδεικτικοί-πρότυποι αυτοσχεδιασμοί (Tāna)

Amīr Khusro Bāj

• Οι Gat έχουν μονάχα μία στροφή, αλλά χρησιμοποιούν και κάποια Toďā
• Οι Bola είναι πολύ απλές και παίζονται σε μέτριο τέμπο.

Amīr Khusro Gat :  δομή και πενιές

• Η ακόλουθη διάσημη Gat σύνθεση του Amīr Khusro, σε Rāga Kāfī, παίζεται ακόμη, αν και έχουν διαδοχικά προστεθεί επιπλέον τμήματα από πολλούς συνθέτες:

Masīdkhanī Bāj

• Το ύφος εκτέλεσης και δομής συνθέσεων που καθιέρωσε ο Masīd Khān (19ος αι.)
• Το πιο διαδεδομένο στυλ εκτέλεσης του Sitār ως τον Masid Khān ήταν αυτό του Amir Khusro.
• Πλέον, και σχεδόν σε όλα τα μουσικά όργανα, ακολουθείται το στυλ του Masīd Khān..
• Gat σε μετρικό κύκλο Tīntāla και αργό τέμπο, κατά το πρότυπο των αργών τραγουδιών Khayāl, όπως τραγουδιόταν στην εποχή του.
• Μια Masīdkhānī Gat σύνθεση αναγνωρίζεται κυρίως από την ρυθμική διάσταση των Bola [συνήθως ξεκινάει στο Mātrā 12, λίγο πριν ή λίγο μετά].
• Το ανανεωμένο αυτό ύφος συνήθως πια σχετίζεται με τον Imrat Khan (Imdādkhānī Baj)

Masīdkhanī Gat :  δομή και πενιές

• Masīdkhanī Gat  σε Rāga Mālakaunsha
• Masīdkhanī Gat  σε Rāga Kausi Kanhra
• Masīdkhanī Gat  σε Rāga Kirwānī

Τέλος!

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!